034 (12)

52. Czerwone ślady na palcach

Gra towarzyska dla pięciu osób. Andrzej stwierdza: .Jedna z obecnych osób, chłopak lub dziewczyna, schowała w tym pokoju dwudziestozło-tówkę”. Kto to zrobił? Za pomocą metod chemicznych odkryjemy winowajcę. Każdy musi włożyć palec wskazujący do słoika po dżemie. Z czterema osobami nie dzieje się nic. Palec piątej osoby robi się krwistoczerwony!

Jak zdemaskowano winowajcę? Przed rozpoczęciem zabawy (doświadczenia) napełniamy słoik wodą i rozpuszczamy w nim mały kryształek sody albo kawałeczek mydła. W drugim niewielkim naczyniu rozpuszczamy w spirytusie tabletkę środka na przeczyszczenie. Osoba nr 5-wtajemniczona przez Andrzeja-zanurza przed grą palec w tym roztworze. Roztwór szybko wysycha na palcu i staje się niew idoczny.

Wyjaśnienie: Środek na przeczyszczenie (La.ngen. Darmol, A gar ot) zawiera substancję o trudnej do wymówienia nazw^rie fenoloftalcina. Reaguje ona z zasadami oraz substancjami zasadowymi (np. z mydłem), barwiąc się na czerwono. Opisana metoda nie odgrywa żadnej roli w kryminalistyce. Wykazaliśmy tylko, że minimalne ilości fenoloftaleiny reagują z zasadami - w ten sposób wykrywa się obecność zasad. Podobnie jest z wieloma chemicznymi metodami zabezpieczania śladów. Na przykład nieznaczne ślady krwi można wykrywać za pomocą luminoforu Luminol.¹¹

Wykorzystujemy:

słoik po dżemie, małą szklankę, nieco sody lub roztwór mydła, I tabletkę środka przeczyszczającego (Laxigen, Darmol. A gar ot), którą możecie dostać od rodziców.

Robinson wiedział, jak sobie radzić

Wszyscy dobrze znacie ciekawą historię Robinsona Crusoe, którego statek rozbił się w ujściu rzeki Onnoko. Sam na bezludnej wyspie, w dziczy. Robinson musiał jakoś sobie poradzić - zaopatrzyć się w żywność i picie, odzież oraz mieszkanie. W niektórych działaniach wykorzystywał wiedzę chemiczną. Postawmy się w jego położeniu! Jak w najprostszy sposób moglibyśmy sporządzić materiały budowlane, środki do mycia, pitną wodę?

53. Cegła z gliny

Proste domostwo można sklecić z drewna i liści. Trwalsze materiały budowlane, a także naczynia są wyrabiane od niepamiętnych czasów z iłów i gliny.

Trochę gliny (lub iłu) mieszamy z niewielką ilością wody i dobrze ugniatamy. Używając noża. formujemy z mej dwa prostopadłościany o wymiarach 5x5x8 cm. Obie mini cegły pozostawiamy na słońcu, by wyschły. Otrzymany wyrób zwany jest cegłą glinianą suszoną na powietrzu i jeszcze obecnie służy do budowy domów w krajach o suchym klimacie. Jedną z cegiełek ogrzewamy w płomieniu kuchenki tury stycznej. Ten. kto nie ma kuchenki, może zawiesić cegłę na wytrzymałym drucie w płomieniach ogniska. Palnik spirytusowy nie wystarcza w tym doświadczeniu. Najlepiej można wy palić cegłę w specjalnym piecu do wypalania ceramiki-o ile tylko taki piec znajduje się w laboratorium waszej szkoły.

Po ochłodzeniu polewamy wodą obie cegły. Wyrób wypalony zachowuje swoją strukturę i kształt, podczas gdy cegła suszona ulega zniszczeniu.

Wyjaśnienie: Wyrobom z gliny lub iłu można nadawać dowolny kształt. Suszenie utwardza jedynie ich strukturę. W' procesie wypalania powstaje natomiast nowa substancja - „glina palona" - która ma zupełnie nowe własności. Jest twarda, trwale zachowuje kształt i ma czerwonawy kolor.

j* 67