034 2

52. Czerwone ślady na palcach

Gra towarzyska dla pięciu osób. Andrzej stwierdza: ,Jedna z obecny osób, chłopak lub dziewczyna, schowała w tym pokoju dwudziestozł tówkę". Kto to zrobił? Za pomocą metod chemicznych odkryjem winowajcę. Każdy musi włożyć palec wskazujący do słoika po dżemie. Z czterema osobami nie dzieje się nic. Palec piątej osoby robi się krwisi czerwony!

Jak zdemaskowano w inowajcę? Przed rozpoczęciem zabawy (doświadczenia) napełniamy słoik wodą i rozpuszczamy w nim mały kryształ sody albo kawałeczek mydła. W drugim niewielkim naczyniu rozpuszczamy w spirytusie tabletkę środka na przeczyszczenie. Osoba nr 5-wtajemniczona przez Andrzeja-zanurza przed grą palec w tym roztworze. Roztwór szybko wysycha na palcu i staje się niew idoczny.

Wyjaśnienie: Środek na przeczyszczenie (Laxigen. Dar mol, A gar ot) zawiera substancję o trudnej do wymówienia nazwie fcnoloftalcina. Reaguje ona z zasadami oraz substancjami zasadowymi (np. z mydłem), barwiąc się na czerwono. Opisana metoda nie odgrywa żadnej roli w kryminalistyce. Wykazaliśmy tylko, że minimalne ilości fenoioitaleiny reagują z zasadami - w ten sposób wykrywa się obecność zasad. Podobn^: jest z wieloma chemicznymi metodami zabezpieczania śladów. Na przykład nieznaczne ślady krwi można wykrywać za pomocą luminoforu Luminal.¹⁷

Wykorzystujemy:

słoik po dżemie, małą szklankę, nieco sody lub roztwór mydła, 1 tabletkę środka przeczyszczającego (Laxigen, Darmol. A gar ot), którą możecie dostać od rodziców.

Robinson wiedział, jak sobie radzić

Wszyscy dobrze znacie ciekawą historię Robinsona Crusoe, którego statek rozbił się w ujściu rzeki Orinoko. Sam na bezludnej wyspie, w dziczy. Robinson musiał jakoś sobie poradzić - zaopatrzyć się w żywność i picie, odzież oraz mieszkanie. W niektórych działaniach wykorzystywał wiedzę chemiczną. Postawmy się w jego położeniu! Jak w najprostszy sposób moglibyśmy sporządzić materiały budowlane, środki do mycia, pitną wodę?

53. Cegła z gliny

Proste domostwo można sklecić z drewna i liści. Trwalsze materiały budowlane, a także naczynia są wyrabiane od niepamiętnych czasów z iłów i gliny.

Trochę gliny (lub iłu) mieszamy z niewielką ilością wody i dobrze ugniatamy. Używając noża. formujemy z niej dwa prostopadłościany o wymiarach 5x5x8 cm. Obie mini cegły pozostawiamy na słońcu, by wyschły. Otrzymany wyrób zwany jest cegłą glinianą suszoną na powietrzu i jeszcze obecnie służy do budowy domów w krajach o suchym klimacie. Jedną z cegiełek ogrzewamy w płomieniu kuchenki tury stycznej. Ten. kto nie ma kuchenki, może zawiesić cegłę na wytrzymały m drucie w płomieniach ogniska. Palnik spirytusowy nie wystarcza w tym doświadczeniu. Najlepiej można wypalić cegłę w specjalnym piecu do wypalania ceramiki-o ile tylko taki piec znajduje się w laboratorium waszej szkoły.

Po ochłodzeniu polewamy wodą obie cegły. Wyrób wypalony zachowuje swoją strukturę i kształt, podczas gdy cegła suszona ulega zniszczeniu.

Wyjaśnienie: Wyrobom z gliny lub iłu można nadawać dowolny kształt. Suszenie utwardza jedynie ich strukturę. W procesie wypalania Powstaje natomiast nowa substancja - „glina palona'* - która ma zupełnie nowe własności. Jest twarda, trwale zachowuje kształt i ma czerwonawy kolor.

5* 67