0000058 (3)

pują zmiany zapalne w stawach kręgosłupa, wśród których można wyodrębnić 3 grupy:

1.    Zapalenie stawów kręgosłupa dominuje w obrazie choroby i poprzedza objawy ze strony jelit; większość chorych ma dodatni antygen HLA B27 i zmiany radiologiczne w kręgosłupie, ok. 25% ma zapalenie tęczówki.

2.    Zapalenie stawów kręgosłupa występuje po pewnym czasie trwania zapalenia jelita grubego o ciężkim przebiegu klinicznym. Około 13% spośród tych chorych ma dodatni antygen HLA B27, u ponad 30% stwierdza się zmiany radiologiczne w kręgosłupie, nie obserwuje się zapalenia tęczówki.

3.    U pozostałych chorych początek obu chorób jest prawie równoczesny. U około 14% chorych występuje bezobjawowe zapalenie stawów krzyżo-wo-biodrowych, rozpoznawane radiologicznie.

Leczenie zapalenia stawów obwodowych w okresach zaostrzeń polega na stosowaniu niesteroidowych leków przeciwzapalnych (p. rozdz. 5), rzadziej konieczne staje się zastosowanie glikokortykosteroidów. W przewlekających się zmianach zapalnych z zajęciem kręgosłupa lekiem z wyboru jest sulfasalazyna (p. rozdz. 5), która jest również środkiem stosowanym we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego. Równocześnie stosuje się leczenie ruchem.

I    ^S

Choroba Crohna

Zapalenie stawów w przebiegu choroby Crohna może wystąpić u ok. 20% chorych. Obraz choroby jest podobny do t bserwowanego w przebiegu wrzodziejącego zapalenia jelita grubego, ijęcie stawów obwodowych dotyczy zwykle tylko kilku stawów, jest krótkotrwałe (od kilku tygodni do 1 roku), rzadko przechodzi w proces .'•rzewlekły, pojawia się najczęściej w ciągu pierwszych 5 lat trwania choroby jelit. Zaostrzenie nie wiąże się tak ściśle w czasie z nasileniem zmian w jelitach, a zmiany zapalne w kręgosłupie występują rzadziej niż we wrzodziejącym zapaleniu jelita grubego; spośród chorych można wyodrębnić takie same podgrupy, jak opisano wyżej.

W rozpoznaniu należy wziąć pod uwagę możliwość wykonania biopsji błony maziowej zajętych stawów. Badanie mikroskopowe wykazuje obecność ziarniny podobnej do stwierdzanej w chorobie Crohna w jelitach.

Leczenie jest takie samo, jak w zapaleniu stawów towarzyszącym wrzo-dziejącemu zapaleniu jelita grubego.

Rozdział 8

CHOROBA ZWYRODNIENIOWA STAWÓW

Osteoarthritis

Choroba zwyrodnieniowa stawów jest to skojarzenie procesu niszczenia chrząstek stawowych i wtórnych zmian w nasadach kostnych, które prowadzi do uszkodzenia anatomicznego stawu, upośledzenia jego czynności ruchowej i objawów bólowych. Zmianom może towarzyszyć wtórnie proces zapalny w błonie maziowej, co tłumaczy przyjmowaną ostatnio coraz powszechniej nazwę osteoarthritis zamiast poprzedniej osteo-arthrosis.

Etiologia. Rozróżnia się pierwotną i wtórną postać choroby.

Do postaci pierwotnej zaliczane są przypadki, w których występują guzki Heberdena (patrz objawy kliniczne) i zajęcie wielu stawów, głównie międzypaliczkowych bliższych, kręgosłupa i stawów kolanowych, podczas gdy stawy biodrowe, nadgarstkowe i pierwsze stawy śródstop-nopalcowe są rzadko objęte chorobą. „Markerem” tej postaci mają być wspomniane guzki Heberdena, których występowanie jest uwarunkowane genetycznie (cecha dominująca, autosomalna, z ograniczoną penetracją u płci męskiej).

Postać wtórna ma być zależna od wielu czynników, głównie metabolicznych (m.in. związanych z wiekiem), hormonalnych, immunologicznych, procesów zapalnych w stawach, przewlekle działających urazów (przeciążenie). W postaci tej zajęte są często stawy biodrowe.

Patogeneza. Uszkodzenie powierzchni chrząstki powoduje częściowe „odsłonięcie” włókien kolagenowych. Drobne ubytki początkowo maskowane są przez płyn stawowy. Z czasem dochodzi do coraz większych uszkodzeń, które obejmują obie powierzchnie stawowe. Powoduje to urazy podczas ruchu, pęknięcia chrząstki i przechodzenie jej fragmentów do płynu stawowego. Chondrocyty znajdujące się w sąsiedztwie pęknięć tracą zdolność do wytwarzania glikozaminoglikanów. Równocześnie dochodzi do sklerotyzacji warstwy podchrzęstnej kości oraz powstawania wyrośli kostnych (osteofitów) na krawędziach powierzchni stawowych, w miejscach najbardziej obciążonych podczas ruchów. Coraz głębsze uszkodzenie warstwy korowej nasady kości prowadzi do odsłonięcia kości gąbczastej, do której zaczyna wnikać płyn stawowy. Ciśnienie wywierane przez płyn stawowy podczas obciążenia stawu powoduje stopniowe niszczenie beleczak. Powstają jamki kostne zawierające płyn i fragmenty beleczek. Dochodzi do chemotaksji granulocytów, fagocytozy

117