10

TOcznego, kreatywnego o oioru

ANALIZA DYSKURSU - CO TO TAKIEGO?

znajdzierrw cono.

i

Analiza dyskursu jako odrębny paradygmat badawczy wewnątrz nauki o języku pojawiła się w połowie lat siedemdziesiątych jako próba zaradzenia brakom i niedostatkom analizy językoznawczej, polegającej na badaniu języka w oderwaniu od praktycznego doświadczenia ludzkiego i usiłującej poszukiwać wewnętrznych struktur i zależności w języku jedynie w wymiarze teoretycznym, na wymyślonych przykładach.

Bmpatycznie definiujemy język jako system zintegrowany z wiedzą mówiącego o święcie i społeczeństwie. System ten powinien być opisywany w kategoriach lingwistycznych, kognitywnych i społecznych, wraz z v/arunkami, w jakich mówiący go użyv/a - tłumaczy Robert de Beaugrande¹² - (...) System nie ma ani nie potrzebuje wewnętrznego porządku teoretycznego, ponieważ stale tworzy różne porządki praktyczne tam, gdzie tytko pojawia się dyskurs. Gdy próbuje się odłączyć system od dyskursu, te porządki rozpadają się, i trzeba zacząć wymyślać wszelkiego rodzaju skomplikowane reguły (...), które mają rozwiązywać właśnie te problemy, które stworzono rozłączając. Ale jeżeli nalega się na połączenie pomiędzy językiem i dyskursem, problemy te nie pojav/iają się.

Analizę dyskursu można traktować dwojako. Z jednej strony, można ją uznawać za odrębną dziedzinę nauk społecznych, o własnym przedmiocie poznania, teorii, swoistych zasadach, procedurach, metodach i technikach badawczych. Z drugiej, można na nią patrzeć jak na zespół technik i procedur badawczych, pozwalających poznawać 1 opisywać poszczególne fragmenty rzeczywistości. Tak rozumiana analiza dyskursu może być narzędziem dla językoznawcy, socjologa, medioznawcy, psychologa, literaturoznawcy, polityka etc.

Jakkolwiek analiza dyskursu jako odrębna dziedzina nauk społecznych wymaga długotrwałych studiów i rozległej kompetencji językoznawczej, semiologicznej, psychologicz nej, socjologicznej itp., to jednak różnorodne techniki i metody wypracowane na gruncie analizy dyskursu mogą być użyteczne studentowi medioznawstwa, dziennikarzowi, badaczowi nawet bez głębokiego fachowego przygotowania, dysponującemu jedynie mocnymi podstawami w dziedzinie nauki o języku, teorii komunikowania i nauk społecznych. Takim właśnie zastosowaniem elementów analizy dyskursu zajmujemy się w tej książce - pamiętając jednak, że celem jest badanie dyskursów w sposób kompleksowy, całościowy, uwzględniający ścisły związek zachowań językowych, komunikacji i kontekstu ipołecznego.