10 (190)

nauczyciela na zachowanie diiarka. raalują niejako automatyczną i nieprzemyślaną. Pojawia się ona nieoczakiwani* i nie należy bynaynnig do systematycznie stosowanej metody oddziaływali wychowawczych. Karanie przypadkowe trudno zresztą nazwać metodą, gdyż w istocie jest ono nieprzyjemnym zaskoczeniem dla wychowanka wymuszającym jednak określoną refleksję nad własnym postępowaniem i ta właśnie refleksja może być dla niego cennym doświadczaniem. Jednak nisktórzy pedagodzy, a zwłaszcza przedstawiciele antypedagogiki, usuwąją karanie fizyczne, nawet to przypadkowe z repertuaru zachowań społecznych ludzi (por. H. ▼. Scboenebeck 1994).

Metoda arndsłowania, czyli kształtowania zachowań wychowanków według określonego wzoru i wzorca uznanego przez wychowawcę za cenny, jest często wykorzystywana w wychowaniu. Ważnym problemem jest tu wskazanie owego wzoru, określania jago wartości i cech osobowościowych. Religia oferuje taki wzorzec w postaci przykładowego żyda i działalności społeczno-religijnej Jezusa Chrystusa oraz innych osób uznanych za święte, uznanych przez Kościół za wzorzec do naśladowania w wychowaniu religijnym i społecznym. Takim wzorcem są również często bohaterowie literaccy, filmowi, aą nimi osoby funkcjonujące w środowisku lokalnym, o których mówi aśę, ża ich żyda i postępowanie godne jest naśladowania, wreszcie wzorami do naśladowania są też wychowawcy, zarówno rodzice jak i poszczególni nauczyciele. Należy tu wyraśnio odróżnić pojęcie wzoru od wzorca. Wzorcami‘wychowawczymi mogą być osoby fikcyjne, albo bohatorowie kiedyś żyjący, których osobowość i wierność zasadom moralnym, jaką wykazywali w swoim iydu, może stanowić przykład do naśladowania. Natomiast wzorom wychowawczym jest ktoś istniejący naprawdę, ktoś mieszkąjący w lokalnym środowisku, ktoś, z kim można się spotkać, porozmawiać, ktoś zachowujący się zawsze zgodnie z przyjętymi zasadami, kto moż* być godny naśladowania dla dziad i młodzieży. Bywa, że takim wzorem wychowawczym joat ksiądz, urzędnik, nauczyciel, sklepikarz, rodzic, czy też inny krowny.

Metoda modelowania polega na tym, że dziecko naśladuje zachowania wzorca lub wzoru oraz idontyfikujo się Z nimi zarówno w warstwie poglądów, wyborów i zachowań społecznych, w konkretnych działaniach w środowisku. Mechanizmy naśladownictwa oraz Identyfikacji należą do czynników aocjaliza-ryjnych. Występują one od nąjwczośniąjazych lat życia dziecka. Problem jednak polega na tym, że przedmioty owych procesów wybierane są przez wychowawców w sposób świadomy. I tutaj rozpościera się pole do działalności wychowawczej. Pfckgog wybiera wzory i wzorce z bogatego zbioru postaci historycznych, tworów kulturowych bądź osób żyjących ^w danym środowisku. Oferuje ja wychowankowi. Ten może je zaakceptować, bądź odrzucić. Nie zawsze bowiem propozycje wychowawcy odpowiadają wrażliwości i temperamentowi wychowanka. Zresztą zmieniają się upodobania kulturowe, zmieniąją się oczekiwania młodzieży na typ bohatera, wzorca postępowania.

Wrazt osiąganiem przez wychowanka coraz wyższych stadiów jego rozwoju fizycznego, umyiionp i moralnego zmieniają a* też wzorce i wtóry wychowawcze Proco* tan przebiega od raczą) bezwarunkowej akceptacji oferty wychowawcy w okrasie dzieciństwa, a zwiewna w ołuaeie przedszkolnym i w młodszym wieku szkolnym do etapu samodzielnego wybierania przez młodzież bohaterów kulturowych, czy wzorów wychowawczych jako przed-auoCu identyfikacji

W mzlnilnr mHil----—stnrjTT**" “ y*.....—

do owego modelu. kształtuje swoją osobowość na jego podobieństwo, aoilwhue go w formułowaniu myśli. werbalizowaniu problemów i w wypowiedziach, w zachowaniach społecznych. w konkretnych działaniach Jej sknCerrnoóć zal wy od et ppatsątrahgfrnoód modelu w śsnadcenoici wychowani a. od trala* Ad decyzji wychowawcy oferującego wychowankowi taki właśnie wzór esy wzorzec wychowania, od panującej mody w środowisku adodziażowym aa nkrsślregr typ r iłneieśs smwr od wiedzy i doświadczenia wychowanka

0    człowieku jako istocie społecznej i religijnej. Modo uosabiającej wartośd moralne i estetyczne.

Kolejną metodą wychowawczą indywidualną lądącą określonym typem interakcji wychowawcy z wychowankiem jest stawianie zada£>lcj skuteczność zależy od rodzaju stawianych wychowankowi zadań do wykonania, klimatu psychologie/nogo i społecznego, jaki towarzyszy tym zadaniom, ocenie ich wykonania i sensowności podejmowania określonego trudu fizycznego lub psychicznego. Ważnym momentem jest adekwatność zadań do aktualnego stadium rozwoju fizycznego i psychicznego wychowanka. B Suchodolski (1969) mówi! wprost o idei dorastania ludzi do zadań. latniąją takie zadania społeczne wyplywąjące niekiedy z roli społecznej, jaką pełni dana osoba, które wymągąją określonej dozy doświadczenia życiowego, wiedzy o rzeczywistości, rwfajnndiiadi pdąnoesnydi dnałeń społecznych. Dorasta ośf wszak de roh odpoerisdzialnego rodzica, kierownika placówki, lidera opinii w środowi* kn, czy rak nauczytisla Realizowane zadanie wynik^ąre z pełnionej roli mogą być wówczas oceniane w kategoriach odpowiedzialności, esy stopnia profesjonalizacji zawodowy.

Jednak w wychowaniu zwłaszcza dzieci młodszych stawia się różnorodne zadania związano z samoobsługą, z zaspokajaniem ich potrzeb fizjologicznych

1    psychicznych, zadonio na miary dziecka. Celom tych działań jest przygotowanie dziecka do coraz palniąjszego uczestnictwa w życiu środowiska lokalnego. Jednak stawiane zadania, aby były efektywne wychowawczo, muszą miąć swoje uzasadnianie związane zarówno z etapem rozwojowym danej osoby jak i rozwojem środowiska. Ich rełowoóć nie modo być kwestionowane przez samych wykonawców. Nie spełniają załazeń wychowawczych driatonio bezproduktywne | powszechnie uznane w grupie wychowanków za bezsensowne (na

91