1950083377

ANALIZY

Od 1991 r. na obszarze post-radzieckim co jakiś czas pojawiają się kolejne inicjatywy mające na celu odtworzenie struktury, która zastąpiłaby supermocarstwo. Przypomnijmy, iż wydarzeniem, które przesądziło o rozpadzie Związku Radzieckiego było spotkanie prezydentów trzech republik słowiańskich w Wiskuli 8 grudnia 1991 r., na którym zgodnie stwierdzono, że dotychczasowe państwo związkowe jako podmiot prawa międzynarodowego i byt geopolityczny przestaje istnieć. Stworzono w ten sposób podstawy pod nowy twór polityczny -Wspólnotę Niepodległych Państw (WNP), który ostatecznie powołano do życia kilkanaście dni później - 21 grudnia, kładąc ostatecznie kres ZSRR^{1 2 3 4 5 6}.

Należy mieć jednak na uwadze, iż inicjatorzy nowej organizacji kierowali się odmiennymi celami. Z jednej strony, rosyjscy politycy pragnęli utrzymać strukturę instytucjonalną dla przyszłej reintegracji, z drugiej zaś, czego zwolennikiem był prezydent Ukrainy Leonid Krawczuk, dążono do stworzenia warunków dla „cywilizowanego rozwodu”⁷.

W efekcie tej fundamentalnej różnicy zdań w kolejnych latach na obszarze b. ZSRR można było zaobserwować zróżnicowane podejście do koncepcji mających na celu reintegrację. We wrześniu 1993 r. podpisano układ o unii gospodarczej. Ukraina przystąpiła do niego wraz z ośmioma innymi państwami. Nie stała się jednak pełnoprawnym członkiem, a zaledwie stowarzyszonym. Projekt wzorował się na UE, a sama umowa w swych zapisach była najbardziej ambitnym dokumentem w tym zakresie w WNP. W kolejnych latach unię gospodarczą uzupełniano kolejnymi dokumentami. Jednak ze względu na nieratyfikowanie umowy o stworzeniu strefy wolnego handlu przez sześć państw, w tym przez Rosję, procesy integracyjne uległy wstrzymaniu⁸.

Stan zawieszenia przynajmniej częściowo można wyjaśniać rozpadem przestrzeni postradzieckiej. Prócz Rosji, która wciąż po względem rozległości terytorialnej pozostaje największym państwem na świecie, można wyróżnić trzy subregiony. Pierwszy z nich to tzw. „Nowa Europa Wschodnia" , na którą

¹⁰    Układ o strefie wolnego handlu nie został ratyfikowany. Złożyło się na to kilka przyczyn, a zwłaszcza: zróżnicowany potencjał gospodarczy poszczególnych krajów; odmienne interesy narodowe, utrudniające podejmowanie wspólnych decyzji; różne stopnie zaawansowania reform w poszczególnych krajach; rozbieżność interesów gospodarczych, wynikająca ze zróżnicowanej struktury geograficznej handlu zagranicznego, poziomu rozwoju gospodarczego i powiązań zewnętrznych. Zob. więcej: W. Konończuk, Fiasko integracji. WNP i inne organizacje międzynarodowe na obszarze poradzieckim 1991-2006, „Prace OSW", czerwiec 2007, s. 10 oraz R. Demjaniuk, Priorytety państw członkowskich i układy regionalne w ramach Wspólnoty Niepodległych Państw, „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Przyrodniczo-Humamstycznego w Siedlcach”, 2011, s. 168.

¹¹    „Nowa Europa Wschodnia” - termin zaczerpnięty z książki pod redakcją Tomasza Kapuśniaka, Krzysztofa Fedorowicza i Michała Gołosia: Białoruś, Mołdawia i Ukraina wobec wyzwań współczesnego świata. Instytut Europy Środkowo-Wschodniej,

1

rosyjskich, pod red. S. Bielenia, A. Skrzypka, Warszawa 2012,

2

s. 120.

3

W. Baluk. Koncepcje polityki narodowościowej Ukrainy.

4

Tradycje i współczesność, Wrocław 2002,    s. 214-215.

5

Do rangi symbolu urasla fakt, iż dzień później - 9 grudnia 1991

6

r., w holenderskim mieście Maastricht zakończono ostatecznie negocjacje nad traktatem, w wyniku którego narodziła się Unia Europejska.

7

Por. J. J. Bruski, A. Chojnowski, Ukraina, Warszawa 2006, s.

8

222-223.