11

granic administracyjnych Łodzi²². Nie podajemy w artykułach hasłowych informacji historycznych dotyczących funkcjonowania i rozwoju omawianych obszarów.

Część hasła poświęconą interpretacji onomastycznej nazwy wydziela się znakiem rombu ♦. Na podstawie informacji historyczno-geograficznych ustala się rodzaj jej motywacji semantycznej. Biorąc pod uwagę rodzaj motywacji towarzyszącej procesowi tworzenia nazwy wyróżnia się dwie zasadnicze grupy:

—    nazwy z motywacją realnoznaczcniową (motywowane) o ścisłym związku nazwy z obiektem;

—    nazwy bez motywacji realnoznaczeniowej, powielające istniejące wzorce nazewnicze, nadawane na zasadzie konwencji (konwencjonalne), bez związku z nazywanym obiektem.

Za motywowane uznano nazwy uzasadnione realiami terenowymi, tj. ukształtowaniem terenu {Stoki, Doły, ul. Wyższa, Niższa, Rudzka Góra), rodzajem pod-

r

łoża {Wodna, Zródliska, Smugowa), położeniem w stosunku do innych obiektów naturalnych {Nad Jasieniem, Podleśna, Zagajnikowa) lub sztucznych (Grobelna, Szkolna, Fabryczna), charakterem obiektu {Ciemna, Wąska, Krótka), kierunkiem przebiegu {Aleksandrowska, Zgierska) oraz funkcją pełnioną w przestrzeni miasta i stosunkiem do innych jego obiektów {Tylna, Boczna, Północna, Dzielna, Nowo-Franciszkańska). Do nazw motywowanych należą też nazwy dzierżawcze wskazujące na właściciela obiektu {pasaż Mayera, aleja Szulca). Tu także zaliczamy nazwy pozostające w związku z funkcjonującym już wcześniej w przestrzeni miejskiej systemem nazewniczym, tzw. nazwy przeniesione z jednego obiektu (najczęściej sąsiedniego) na drugi (np. park Rejtana znajdujący się przy ul. Rejtana, park Matejki nazwany tak od ul. Matejki)²³.

Jako niemotywowane, konwencjonalne potraktowano nazwy, które powielały ukształtowane wcześniej wzorce, bez wyraźnego uzasadnienia rodzajem obiektu nazywanego. Są tu nazwy ulic od nazw geograficznych {Radomska, Lubelska, Wielkopolska, Karpacka), od nazw zawodowych {Ślusarska, Ciesielska, Adwokacka), metaforyczne (typu Chłodna, Zimna, Letnia, Nastrojowa) oraz nazwy tematyczne nadawane według określonej zasady, pełniące funkcję przede wszystkim porządkową (np. nazwy przyrodnicze zgrupowane wokół parku Julianowskiego: Cedrowa, Jarzębinowa, Modrzewiowa, Olszowa itd.).

²²    Informacje te pochodzą ze źródeł wymienionych w przyp. oznaczonym*.

²³    W literaturze onomastycznej nazwy te określa się jako wtórne, przeniesione, ponowione, przejęte, dziedziczone. O tej grupy nazw pisali m. in.: J. Bubak, Nazwy przeniesione w polskiej toponomastyce, cz. I, „Onomastica” 1965, t. X, s. 50-73; cz. II, „Onomastica” 1966, t. XI, s. 43-61; J. Treder, O tzw. nazwach ponowionych, „Onomastica” 1979, t. XXIV, s. 19 43; tenże, Nazwy importowane w toponimii Kaszub, „Onomastica” 1981, t. XXVI, s. 61-81; D. Kopertowska, Nazwy miejscowe wtórne w toponimii województwa kieleckiego, „Slavia Occidentalis” (1986) 1987, 43, s. 45-61. Niektórzy badacze terminy określające ten typ nazw stosują zamiennie, inni zaś, dokonują między nimi rozróżnienia. W naszej pracy stosujemy zamienne terminy: ponowiony, przeniesiony, wtórny, dziedziczony.

28