178

I

£

£

178

Europy Północnej i środkowe* również są mnie; lub bardziej udatnymi wyobrażeniami makówek i jak się przypuszcza służyły one tako pojemniki do przechowywania opium. Do takich wniosków doszedł m in. A. Sherratt (1991. s. 56-57; 1994. s. 180-181). analizując gliniane naczynia z grobów megalitycznych w Tovstrup. koło Ringkobing i zachodniej lut landu (Dania) datowanych na ok 3600 lat p.n.e. Naczynia tego typu występują najczęściej w grobach KPL. zarówno w płaskich, jak i w grobowcach megalitycznych (np. W. Chmielewski 1952. ryc. 18; A. Weber 1983. tabl XXI;J. Bąbel 1998. s. 24). Sta nowtt one wręcz standardowe wyposażenie zmarłych. Umieszczano jr zazwyczaj przy głowie lub w okolicach pasa nieboszczyka. Znamy je również z terenów osad na południu Polski, np. z Ćmielowa -Gawrohca. pow. Ostrowiec świętokrzyski. Złote*. stan. „Nad Wawrom" pow. Sandomierz, gdzie w inwentarzach ceramicznych stanowię znikomy ułamek procenta. Natomiast znaleziska licznych flasz z kryzę. np. z osady w Annopolu, pow. Gostynin na termie Pojezierza Gostynińskiego (P. Papiernik. M. Rybicka 2002) mogę. jak sądzę. sugerować nie tyle masowe użytkowanie opium przez lokalnę ludność KPL. co jego produkcję na eksport, a więc istnienie tam dużych pól makowych. Domysły te muszę jednak zostać potwierdzone specjalistycznymi badaniami palmologlcznymi. Specjalistycznym badaniom powinno się poddawać także wypełni ska naczyń oraz osady wewnątrz flasz z kryzami.

Ten typ naczyń glinianyc h zanika całkowicie wraz z upadkiem KPL. Pewne elementy (np. guzkowa-te dna) istnieję jeszcze na ceramice kultury amfor kulistych i kultury zlockie* na terenach Malopohki (np. S Nosek 1967. s. 195. ryc. 133; Z. Krzak 1976. s. 57.72. hg. 15: a. f; 23: b; I. Bąbel 1979.8.79. ryc. 28 a), lecz mogę być jedynie dalekim i bezwiednie kontynuowanych ornamentem, niewiele mającego wspólnego z pierwotną funkcję .flasz z kryzą" Część ceramiki neolitycznej związana jest bezsprzecznie ze sferę kultową. Sę to różnego rodzaju -ołtarzyki" .lampki" i .kadzielnice" gliniane o oryginalnych kształtach. Występuję głównie w neolicie Bałkanów. W epoce brązu znane są z terenów Grecji (M. Gimbutas 1974; 1989). Zdaniem A. Sherratu (1991. s. 53-54.61; także R. Rudgley 2002. a. 33-341, służyły one jako kadzielnice, na których w celach religijnych spalano substancje halucynogenne, aby sic nimi za pomocą inhalac|i intoksykować. O dr uprawa maku i produkcja opiom miały być .wyru lazkami' neolitycznych ludów zachodniej Europy, o tyle konopie przyszły ze wschodu Europy, gdzie znaleziono wiele tzw. .kadzielnic"

W ornamentyce naczyń późnej fazy KPL poyawu się odcisk sznura, który dominować będzie na ceramice wielu kultur III tysiąclecia w środkowej Europie. a także we wczesnym okresie brązu. A. Sherratt (1991, v 57) przypuszcza, iż rozpowszechnienie lię ornamentyki naczyń wykonanej odciskiem sznura konopnego, jest efektem pojawienie się na większą

0____Son

Hyc 4 Clmanr kłHlwii Kultura rtodw AoU.pow imiimnt: 1 - łUn..MW«efni^,;2- UM .CfoSmlo r. *«mIWlmąl hę 4. Clay tumtilm flota oftwe. flota, Unśmmt dnu I uw.Nad    2 Ute .Un.il/nk.ir, pn jo' lar. 1 e-u. *

mik

mu