22,23 (5)

22 Dlaczego ludzie sięgają po narkotyki?

zwierzęta, które są mniej lub bardziej wrażliwe na działanie narkotyków i na ich odstawienie, są skłonne do tolerancji lub uzależnienia, a nawet do aktywnego poszukiwania narkotyków. Kie ma żadnych powodów, dla których m hy genetyczne nie miałyby w ten sam sposób rozwijać się u ludzi.

Cechy osobowościowe, postawy i zachowania obserwowane we wczesnej młodości człowieka w minimalnym dopniu pozwalają przewidzieć, że w przyszłości zacznie on zażywać narkotyki. Do zachowań tego typu należy zaliczyi demonstrowane zamiłowanie do piwa, papierosów i wina, notowane drobne wykroczenia, wczesne doświadczenia seksualne, aktywne uczestnictwo w politycznych lub innych ..działaniach protestacyjnych" (tylko według badań amerykańskich!) i podejmowanie innych działań tyleż ekscytujących, co ryzykowny cli.

Czyniono pewne próby wytłumaczenia indywidualnych różnic w kategoriach fizycznych, polegające na kojarzeniu chęci podejmowania ryzyka i poziomu testosteronu we krwi, jednak większość badań koncentruje się na sprawach psychologicznych. Nie podejrzewający niczego młodzi ludzie, mieszkający w różnych miastach uniwersyteckich na całym świecie, przez wiele lat byli zasypywani stertami opasłych kwestionariuszy i nawiedzani przez hordy gorliwych ankieterów. Wyniki ponad stu takich testów złożyły się na olbrzymi Minnesota Multiphasic Persona!i ty Imtentory (kwestionariusz osobowości - przyp. red.). Ujawniono w ten sposób wiele zależności między pierwszymi próbami sięgania po narkotyki we wczesnej młodości a ich późniejszym zażywaniem. Na podstawie tych badań można przypuszczać, że typowego „przyszłego użytkownika narkotyków" charakteryzują prawdopodobnie przynajmniej niektóre z następujących cech: bun-towniczość, nonkonformizm oraz tolerancyjny stosunek wobec niezwykłych lub dewiacyjnych zachowań, stosunkowo mało wygórowane ambicje i niewielkie zainteresowanie nauką w szkole czy dążeniem do zrobienia kariery, niezależny umysł, chęć polegania na samym sobie, niechęć do przestrzegania zasad. Dalsze cechy to impulsywność, skłonność do szukania przyjemności i podejmowania ryzyka. Nie bez znaczenia są też przebyte choroby somatyczne lub psychiczne, obniżone samopoczucie lub niska samoocena.

Ą

Dlaczego ludzie sięgają po narkotyki? 2.J

I

Jedynym formalnym wskaźnikiem, który konsekwentnie demonstruje przewidywane możliwości sięgania po narkotyki, jest tzw. Skala Poszukiwania Poznań {The Sensation Seeking Scalę). „Poszukiwanie doznań" zostało zdefiniowane jako „potrzeba nowych i złożonych doznań i przeżyć oraz gotowość podejmowania fizycznego i społecznego ryzyka w celu ich przeżycia" (Zuckerman, 1979). Skala Poszukiwania Doznań to czterdziestopunktowy kwestionariusz, pozwalający na obliczenie ogólnego wyniku oraz wyników w czterech podska-lach, określanych jako: „poszukiwanie grozy i przygód " (Thrill and Adiwiture Seeking - TAS), „poszukiwanie przeżyć" (Expe-rience Seeking - ES), „rozhamowanie" [Disinhibition - Dis) oraz „wrażliwość na nudę" (Bondom Susceptibility - BS). Ludzie, którzy lubią papierosy, alkohol oraz pobudzające jedzenie, również osiągają wysoką punktację w tej skali, która - jak sądzi jej autor - pozwala zmierzyć „wrażliwość na podniety". Przypuszczał on, choć nie zostało to potwierdzone, że ludzie osiągający wysoką liczbę punktów będą preferować -w stosunku do innych rodzajów narkotyków - raczej środki stymulujące i halucynogenne. Wydaje się, że ludzie z wysoką liczbą punktów pragną zmienić swoją świadomość w każdy możliwy sposób.

Moim zdaniem Skala Poszukiwania Doznań jest metodą mało skuteczną. Przypomina ona próbę wyliczenia liczby ciastek, jaką mógłby zjeść człowiek, na podstawie pomiarów jego zamiłowania do słodyczy. Osoba podatna na podniety i nie przejmująca się specjalnie ryzykiem oczywiście chętniej spróbuje jazdy na motocyklu rajdowym albo palenia marihuany niż ktoś, kto nie posiada takich cech. Cóż to jednak znaczy? Większość ludzi obdarzonych takimi cechami może wcale nie zainteresować się rajdowym motocyklem czy marihuaną, lecz wybierze którąkolwiek z tysiąca innych możliwości, mogących zaspokoić zbliżone potrzeby, których kwestionariusz nie uwzględnia. Pytanie, na które rzeczywiście należy szukać odpowiedzi, znajduje się o krok wcześniej: jakie są zwiastuny żądzy ekscytacji i pogardy dla ryzyka?

Wszystko sprowadza się do tego, że {większość młodzieży szkolnej i studentów' próbuje narkotyków dla jednej z trzech głównych przyczyn: zabawy i ciekawości, dostosowania się do swoich kolegów lub w celu usunięcia jakichś