1

429196

Tytuł oryginału

KATIEGORII SRIEDNIEWIEKOWOJ KULTURY Moskwa 1972

Okładkę i strony tytułowe projektował ANDRZEJ PILICH Indeksy zestawił JOZEF DANCYGIER

Wstęp

„Obraz świata” człowieka średniowiecznego

Średniowiecze... Ze słowem tym kojarzą nam się nieodmiennie mury zamków rycerskich, masywy gotyckich katedr, przypominają się wyprawy krzyżowe i wojny domowe, stosy inkwizycji i turnieje rycerskie — cała znana antologia typowych oznak epoki. Są to jednak oznaki zewnętrzne, rodzaj dekoracji, na tle której działali ludzie. Jacy więc byli ci ludzie? Jaki był ich sposób widzenia świata, co wpływało na ich postępowanie? Jeśli spróbujemy odtworzyć duchowe oblicze człowieka średniowiecznego, zasoby umysłowe i kulturalne, z których czerpał, stwierdzimy, że okres ten niemal w całości spowity jest gęstym cieniem, jaki rzuca nań klasyczna starożytność z jednej i Odrodzenie z drugiej strony. Ileż to spaczonych wyobrażeń i przesądów wiązano z tym okresem! Termin „średni wiek” (■medium aevum) urobiono kilkaset lat temu na oznaczenie- okrestt~dźielącego grecko-rzymski antyk od czasów nowożytnych; termin ten, od początku zawierający krytyczną, deprecjonującą ocenę średniowiecza jako luki, wyrwy w historii kultury europejskiej — nie utracił tej wymowy do dziś. Mówiąc o zacofaniu, upadku kultury, bezprawiu, odwołujemy się zawsze do terminu „średniowieczny”. Tak więc „średniowiecze” stało się niemal synonimem wszelkiej ciemnoty i wstecznictwa, a jego wczesny okres określa się wręcz jako „wieki ciemne”, chociaż Oksfordzki słownik języka angielskiego rozciąga już określenie Dark Ages na całe średniowiecze.

flaki stosunek do epoki, zrozumiały do pewnego stopnia w XVII i XVIII w., kiedy młoda burżuazja,