1 (545)

Koralewicz J., Ziółkowski M. (11)90), Mentalność Polaków, Poznań: Nokom.

Marciniak P (1999). Spiralny ruch ku demokracji. Presja społeczna a upadek systemu komunistycznego w Polsce (1986-1989), w: Polska 1986-1989. Koniec Systemu. Materiały A/i^dzynaro-dowej Konferencji Warszawa-Miedzeszyn, Instytut Studiów Politycznych PAN,

Mnrody M. (1987), Sens zbiorowy a stabilność i zmiana systemu społecznego, w: M. Marody, A. Sulek (red.), Rzeczywistość polska i sposoby radzenia sobie z nią, Warszaw a: Instytut Socjologii UW.

Nowok S. (197G), Ciągłość i zmiana tradycji kulturowej, Warszawo: Instytut Socjologii UW.

Nowak S. (1983), Społeczeństwo polskie czasu kryzysu, Warszawo: UW.

Pruitt D.G., Rubin J.Z. (1986),Social conflict, NY: Rundom House.

Rosiński K.A., Tyler T.R. (198G), Social psychology and political behaoior, w; S. Long (red,), Foli-ticul Behuuior Atmual,i. 1, s. 103-128, Boulder: Westyiew Press.

Reykowski J. (1993), Zmiany systemowe a mentalność polskiego społeczeństwa, w: J. Reykowski (red,), Wartości i postawy Polaków a zmiany systemowe, Warszawo: Wydawnictwo Instytutu Psychologii PAN.

Sidanius J., Pratto F. (1993), The ineińtnbility of oppresion and the dynamics of social dominance, w: P. Sniderman, P.E. TeUoek (red.), Prejudicc, palitics, and race the American ditemma, Stanford, CA:. Stanford Uniyersity Press.

Skarżyński J. (1995), Ugoda i rewolucja, Warszawa: Presspublica.

Skarżyński J. (1999), Solidarność w drodze do Okrągłego Stołu. Strategia polityczna opozycji 1985-1989, w: Polska 1986-1989. Koniec Systemu. Materiały Międzynarodowej Konferencji Warszawa-Miedzeszyn, Instytut Studiów Politycznych PAN.

Tarkowski J. (1989), Sprawność gospodarcza jako substytut legitymizacji władzy w Polsce powojennej, „Kultura i Społeczeństwo”, nr 3~4, s. 63-80,

Wiatr J.J. (1991), Zmierzch systemu, Warszawa: KKF,

3

NACJONALIZM I PATRIOTYZM: ORIENTACJE IDEOLOGICZNE I POSTAWY JEDNOSTEK

i

i

i i

i

]    Ważnym wymiarem współczesnej polityki jest jej globalny vcrsus narodo-

| wy charakter. Z jednej strony obserwujemy wzrost znaczenia ponadpaństwo-! wych, międzynarodowych instytucji i organizacji (NATO, Rada Europy, Unia j Europejska, Liga Arabska), z drugiej — jesteśmy świadkami wyłaniania się ] nowych państw narodowych z większych struktur państwowych (Litwa, Ło-I twa, Serbia, Chorwacja), zbrojnej walki o niezależność małych narodów (np. j Czeczenia), konfliktów między interesami poszczególnych narodów i ponadna-j rodowych organizacji (np. protesty rolników francuskich czy holenderskich ] wobec wymagań Unii Europejskiej). Również w Polsce ten wymiar polityki j jest przedmiotem społecznego dyskursu, a retoryka narodowa jest w nim wy-j raziście obecna (por. Korzeniowski, Skarżyńska, 1991; Boski, 1991). Interes narodowy, narodowa tożsamość i tradycja są częstymi punktami odniesie-i nia w dyskusjach nad integracją europejską. Zastanawiamy się, jak pogodzić konieczność ujednolicenia prawa, systemu edukacji, wymagań stawianych in-:    stytucjom i pracownikom, a nawet w pewnym sensie obyczajów - z naszymi

] tradycjami, z poczuciem, że mamy wreszcie prawo do samostanowienia, z narodową dumą. Pojawiają się też głosy wyraźnie przeciwne owej m+c^auji, podkreślające nadzwyczajność naszych tradycji i za~’uy. „i u Europa powinna się od uczyć, <x nie stawiać wymagania i pouczać”.

Pod kreśl Łn--.- tożsamości narodowej i dbanie o narodowy interes jest dość powszechnym zjawiskiem, wskazującym na wagę kategorii „narodu” również wc współczesnej globalnej wiosce. Zarówno w języku potocznym, jak i w literaturze naukowej spotykamy różne określenia na wyrażenie orientacji jednostek, grup i całych społeczności wobec własnego narodu. Mówi się i pisze j o „narodowej świadomości i tożsamości”, „narodowej asertywności”, „narodo-j wej lojalności”, „narodowej dumie”, „patriotyzmie”, „pseudopatriotyzmie”, i „narodowym szowinizmie” i o „nacjonalizmie”. Najszerszym z tych pojęć jest i li^cjcralizm.

|    Niektórzy analitycy polityki sądzą, iż nacjonalizm (rozmaicie rozumiany)

! jest najważniejszym obecnie probiciw*.-.-. w Europie Centralnej i Wschodniej.

| Pojęcie to bywa jednak używane w bardzo różnych zn&^icr.iaćh, a ocena I go zjawiska nazywanego nacjonalizmem też nie jest jednoznaczna. Spróbuj2-| my więc najpierw przedstawić podstawowe sposoby rozumienia pojęcia „naęjo-

275