225 (3)

Tytuły w Rozmyślaniu przemyskim 225

Jezusa w Rozmyślaniu przemyskim. Następne polskie czcienie O nogach miłego Jesusa a o pościu również sensownie objęło dwa łacińskie: De pedibus oraz De modo, quem habe-batlesus in eundo. Oprócz korzyści treściowej to złączenie przyniosło także korzyść strukturalną: ominięto rozbudowany tytuł łaciński, którego przetłumaczenie zakłóciłoby ciąg para-lelnych tytułów. Kończące cykl „cielesnych” urywków czcienie De naturali complexione corporis lesu Christi, filii Dei pisarz polski przekłada skromnie: O przyrodzonym wyłożeniu ciała Jesusowego, rezygnując z rozbudowanego ornamentu (zdaje się, że ta treść, w porównaniu z uwypukloną poprzednio, nie zasługiwała w jego odczuciu na podkreślenie).

Bywa i tak, że powtórzeniu schematu tytułu silnie powiązanych tematycznie i sąsiadujących czcień nie towarzyszy żadna zmiana albo zmiana ta jest naprawdę nieznaczna, typu jako-kako' czy np. jako-iże w identycznie rozpoczynanych czcieniach^{1 2}.

Wysiłek pisarza w celu uniknięcia identyczności struktury obu tytułów jest wyraźny w parze tytułów 230-231; mamy tu wymianę przykład - o przykładzie, dopowiedzenie: ta-moż, inwersję: w księgach swoich kapituło trzeciegonaście — w trzecimnaście kapituło swoich ksiąg, zróżnicowaną formę liczebników i składnię końcowej części tytułu. Oczywiście nagłówki pozostają bardzo podobne, ale nie identyczne:

Przykład o dobrem nasieniu pszenicznym. Święty Maciej pisze w księgach swoich kapituło trzeciegonaście [230]; O przykładzie gorczycznego nasienia tamoż święty Maciej pisze w trzecimnaście kapitulum swoich ksi<ąg> [231].

Oczywiście w RP można trafić na analogiczne grupy fragmentów, gdzie pisarz nie sili się na rozpodobnianie (np. tytuły 232 — 234,268 — 271, 318 - 322); są wreszcie w Rozmyślaniu przemyskim takie układy tytułów powiązanych ze sobą treściowo czcień, w których pisarz stosuje wypracowane przez siebie schematy naprzemiennie: np. o + grupa nominalna, jako + zdanie; czcienie o tem, jako + zdanie, np.

O księdzu Afrados<k>iem, który napirwe poznał syna bożego i dał jemu chwałę etc. [73] Jako ksiądz Afrados<k>i nalazł dzieciątko Jesusa w kościele z Maryją, matką jego, i dał jemu chwałę ze szwytkiem ludem [74]; Czcienie o tem, jako ksiądz Afrados<k>i i lud wszytek tego miasta dał chwałę dziecięciu i matce jego [75].

Gdy się przegląda spis treści RP, nietrudno znaleźć dalsze przykłady takich zjawisk. Podobnie łatwo trafić na ciągi kilkunastu nawet czcień, często luźno tylko związanych przez treść, rozpoczynanych identycznie. Wydaje się, że nie wymagają one dodatkowego komentarza. Niezwykle jednak interesujące są redukcje, dokonywane najczęściej w obrębie pary silnie powiązanych czcień; dotyczy to najczęściej takich tytułów, gdzie oprócz słów wprowadzających schemat powtarzają się i inne:

1

Tak jest z parą tytułów o śmierci Józefa: Czcienie o tem, iako Jozef, opiekalnik dziewice Maryje, legł i umarł [117], Czcienie o tem, kako po śmierci Jozęfowej przyjaciele pozwali dziewicą Maryją o dom [118], czy z rozdziałami

0    użyciu przemocy przez apostołów [42S i 426]. Czasem takie powtórzenia z nieznacznymi wymianami obejmują więcej tematycznie spokrewnionych, kolejnych czcień, jak np. S urywków o słownych zmaganiach Jezusa z faryzeuszami

1    saduceuszami [285-289].

2

Np.: Czcienie o tem, iako mity Jesus nazwał sie drzwiami, a kto przez ty drzwi wnidzie ku której czci. będzie z bawi on [292], Czcienie o tem, jże miły Jesus minił sie dobrym pastyrzem, iż swą duszą chciał dać za swe owce [293]. Przy okazji warto zwrócić uwagę na tożsamość spójników iźe-jako w tego typu konstrukcjach, co zostąje uwypuklone przez identyczność podmiotów (miły Jesus) i synonimiczność orzeczeń (nazyw>ać się - minie się) we wprowadzonych przez spójniki iże-Jako zdaniach podrzędnych, których paralelizin dodatkowo, oprócz formuły otwarcia tytułu, uwypukla związek obu czcień.