35

47

Posługiwanie się rachunkiem ekonomicznym jest uzależnione od spełnienia przynajmniej trzech warunków, a mianowicie:

efekty działalności gospodarczej i ponoszone w związku z nią nakłady muszą być mierzalne, tzn. dające się wyrazić w określonych jednostkach miary, efekty i nakłady muszą być wyrażone w takich samych jednostkach miary,

- trzeba dysponować jednoznacznym kryterium wyboru.

Warunki te nie zawsze są spełnione w praktyce, co oznacza, że nie wszystkie decyzje społeczno-gospodarcze mogą być oparte na precyzyjnym rachunku ekonomicznym.

Racjonalność zachowań możemy rozpatrywać w odniesieniu do:

-jednostki (racjonalność mikroekonomiczna), całego systemu funkcjonowania gospodarki (racjonalność makroekonomiczna),

świata lub grupy zintegrowanych państw (racjonalność globalna).

Każda ze skal racjonalności jest uwarunkowana pozostałymi, dlatego nie można traktować racjonalności w skali mikro, makro i globalnej jako autonomicznych. Racjonalność mikroekonomiczna nie może pomijać racjonalności szerszej skali. Dotyczy to głównie ideologicznego wymiaru racjonalności. Oznacza to, iż cele ogólnospołeczne i ogólnoświatowe muszą być negocjowane przez jednostki niższych szczebli. Podmioty gospodarcze, które chcą działać racjonalnie powinny uwzględniać założenia racjonalności makroekonomicznej i globalnej.

Nie ma dziś potrzeby przekonywać kogokolwiek, iż współczesna gospodarka światowa stanowi jedną całość, złożoną z państw, przedsiębiorstw i konsumentów wzajemnie oddziałujących na siebie. Decyzje poszczególnych jednostek i większych układów przesądzają o losie nic tylko własnym, ale i całych społeczeństw. Postęp naukowo-techniczny, znamionujący wejście ludzkości w epokę cywilizacji informacyjnej, postęp w dziedzinie transportu, komunikacji, postępująca liberalizacja w handlu międzynarodowym wzajemnie uzależniły poszczególne narody i regiony świata i wytyczyły szerszy, światowy wymiar racjonalności gospodarowania.

Problemy racjonalności w wymiarze światowym należy traktować jako najistotniejsze dla całej ludzkości. W swej działalności ludzkość powinna się kierować właśnie przesłankami racjonalności globalnej, opartej na etyce. Potrzeba racjonalności światowej najwyraźniej uwidacznia się przez pryzmat problemów krajów Trzeciego Świata, ich dramat oraz beznadziejność likwidacji niedorozwoju. Najważniejsze problemy globalne to: zanieczyszczenie środowiska naturalnego, niebezpieczeństwo konfliktu termonuklcarnego, problemy demograficzne i żywnościowe, surowcowe, masowe bezrobocie, wzrost chorób cywi-