3

na referaty i zebrania. Innym wielkim dziełem Owena było wypracowanie modelu spółdzielni produkcyjnej (nazwano go ojcem kooperatywizmu).

2. Okres uprawiania pedagogiki społecznej w sposób spekulatywny bez bliższego powiązania jej z badaniami empirystycznymi Reprezentantem tego okresu jest Paul Bergmann (1869-1946)

Jego filozofia inspirowana przez Darwina i Spencera, miała ujęcia przyrodnicze, proklamowała pedagogikę społeczną jako naukę empiryczną, doświadczalną, która ustala swe prawidłowości w rozumowaniu indukcyjnym. Ewolucja przyrodnicza wg. Bergmanna przybiera we wspólnotach ludzkich postać przemian wiodących od życia biologicznego ku kulturze duchowej. Swoją pedagogikę nazywał pedagogiką kultury. Twierdził, że różnice kulturalne między narodami w świetle uwarunkowań geograficzno-przyrodniczych są naturalne, natomiast różnice kulturalne i społeczne wewnątrz danego narodu- są przeważnie sztuczne i szkodliwe. Wychowanie ma te różnice likwidować, wprowadzając masy w najwyższe dobra kultury. Wychowanie wg. Bergmanna jest zadaniem ogólnospołecznym; rodziny, szkóły .samorządów lokalnych, związków zawodowych, grup politycznych, towarzystw religijnych itp. Inny przedstawiciel tego okresu Paul Natorp (1854-1924). On pragnął zlikwidowania rzeczywistości kapitalistycznej, łącząc dyrektywy polityczne z wychowawczymi. Zamierzał urzeczywistnić „prawdziwy socjalizm", wychowanie indywidualistyczne zastąpić wychowaniem społecznym najszerszych mas. Akcentował 3 sfery wychowania: rodzinę, szkołę i społeczeństwo dorosłych, a dyrektywy wychowawcze wprowadzała dedukcyjnie z platońskich cnót: umiaru, męstwa i mądrości, humanizowanych przez sprawiedliwość, dynamizowanych przez czynniki woli. Na straży tych cnót stać powinno państwo. Paul Bergmann i Paul Nastorp jako pierwsi użyli nazwy „pedagogika społeczna"