589

Funkcja strukturalna intermorfu: 1) polega na maksymalizacji formalnej opozycji między podstawą słowotwórczą a derywatem; 2) pozwala na uniknięcie altemacji utrudniających czytelność formacji, por. dantejski zam. dane ki, ojcowski zam. 'ojcki: 3) umożliwia łączenie ze sobą segmentów, które bądź ze względów morfologicznych, bądź ze względów fonologicznych nie mogą ze sobą sąsiadować, por. -al~ w przymiotniku guzdralski, które umożliwia połączenie sufiksu -ski z podstawą czasownikową, czy -t- w rzeczowniku mytka, umożliwiające połączenie podstawy o wygłosie samogłoskowym z sufiksem o strukturze -<e>k(a). Funkcja semantyczna intermorfu polega na maksymalizacji semantycznej opozycji między wyrazem motywowanym a motywującym (por. s. 361-363), tzn. intermorf bądź jest głównym nosicielem funkcji semantycznej formantu: miękki - mięciutki, bądź jego funkcja semantyczna jest uzupełnieniem czy konkretyzacją znaczenia afiksu prostego: owoc - owocarstwo, palma -palmiarnia, kawałek - kawalątko.

Za nosiciela znaczenia ekspresywnego przymiotnika mięciulki uważany jesl segment -ul-, ponieważ jest on jedynym formalnym elementem różniącym wyraz miękki od wyrazu ekspresywnie nacechowanego mięciutki. Segment -ar- w wyrazie owocarstwo występując w powiązaniu z sufiksem -stwo zawęża jego znaczenie abstrakcyjne do nazwy czynności ‘handel owocami', natomiast w palmiarnia do -nia o znaczeniu 'miejsce, pomieszczenie’ dodaje znaczenie ‘agentywność’ -'pomieszczenie, gdzie hoduje się palmy’. Segment -ąt- nakłada na deminutywną funkcję sufiksu -ko znaczenie ekspresywne.

Intermorfy nie są segmentami obligatoryjnymi: istnieją dublety strukturalne z intermorfem i bez niego (wiejski - wsiowski) oraz derywaty od tej samej podstawy z różnymi intermorfami (zaglębiowski - zagłębiański, kongijski -kongolański itd.). Nieobligatoryjność intermorfu wyjaśnia ich obecność w jednych formacjach i nieumotywowany brak w innych analogicznych wypadkach: korozyj-ny || okazyj-ny : okazj-onal-ny. Czynnikiem determinującym wystąpienie intermorfu jest albo podstawa (np. podstawy o wygłosie samogłoskowym implikują wystąpienie intermorfu -I-: datek, bitka, pitny), albo sufiks: np. po podstawach przymiotnikowych w położeniu przed sufiksem -ki mogą wystąpić intermorfy -ut-, -eń-\ malutki, maleńki, zaś przed sufiksem -ny intermorf -uch--, maluchny. Jeżeli wystąpienie intermorfu uzależnione jest od podstawy, to albo mamy do czynienia z łączliwością intermorfu z konkretnym leksemem (dotyczy to intermorfów izolowanych), albo z łączliwością z określoną klasą leksemów, wydzieloną ze względu na właściwości semantyczne lub formalne, np. morfologiczne, fonologiczne. Od morfologicznych właściwości podstawy uzależniona jest obecność intermorfów -aj- lub -on- w przymiotnikach zawierających sufiks -sk-: ciąg sufiksalny -ajski występuje po rzeczownikach rodzaju żeńskiego na -a (jenajski, gotajski, jurajski - Jena, Gota, jura), zaś ciąg sufiksalny -oński pojawia się po rzeczownikach mających formę rodzaju nijakiego na -o (jerychoński, jagielloński - Jerycho, Jagiełło). Od fonologicznego wygłosu podstawy czasownikowej uzależnione jest wystąpienie intermorfów zbudowanych z jednej spółgłoski, tj. t, l, ł, w, j (tru-t-ka, ry-l-ec, zgni-l-ka, ssa-w-ka, ży-j-ątko). Niektóre intermorfy pozostają do siebie w dystrybucji komplementarnej (por. cytowane wyżej segmenty -aj-, -on-), w innych wypadkach może

589