5(1)

ifAioi omczNYcri ZAatow.w i-ao/cr ty 97

contz częsck-j przeciwko nauczycielom - ora/ ucieczki, bijatyk? na zewnątrz szkoły, niszczenie przyrody i środków materialnych, narkotyzowanie «ę, nadużywanie alkoholu, akty autodcstrukcyjnc".

W rozpatrywaniu ewentualnych putogeanyon uwarunkować w środowisku szkolnym wraca sic ^w pierwszej kolejności uwagę na nieprawidłowości w realizowaniu funkcji wycnowawczcj. W akcie wychowawczym dochodzi do bezpośrednich relacji osobowych między uczniem i nauczycielami, a poprzez nic winna być uskuteczniana szansa na kontakt ucznia z promowanymi przez szkolę wartościami spuleczno-kułturowYmi. Zarówno styl zachować nauczyciela w ramach roli wychow awe/ej, ;,ak i jego osobisty przykład .ealizaeii wartości, jaitic przekazuje, a także warunki ogólnospołeczne tworzone przez szkolę tako instytucję zadecydują o realizacji założonych wpływów s ich ostatecznych efektach Nieprawidłowości w tej płaszczyźnie mogą dotyczyć m.m.. przt-akcentowania v. relacjach wychowawczych formalnego dystansu ze strony nauczyciela nadużycia funkcji kontroli z. uszczerbkiem dla motywowania do samodzielnych poszukiwań, przyporządkowywanie sobie uczni;i^1J. odrz.uce.nie emocjonalne ucznia, poniżanie i działania powodujące zaburzenia w sposobie budowania obrazu samego siebie u ucznia, własne nieetyczne postawy nauczyciela.

W obrębie funkcji dydaktycznej krytycznej ocenie mogą podlegać zarówno relacjo interpersonalne między stronami tego procesu, jak również warunki i style przekazywania wiedzy. Przede wszystkim patogennymi w tej płaszczyźnie mogą być: zewnętrzne waru.tki realizacji procesu dydaktycznego (np. zbyt liczne klasy)'". brak indywidualnego podejścia dc ucznia (uwzględniającego jego subiektywne możliwości i trudności)³¹, blokowanie samodzielności i inicjatywy ucznia (autorytaryzm*⁴⁵), zaniedbywanie troski o komunikatywny przekaz.. subiektywne i kizywdzącc neony oraz niejasność w wyborze kryteriów oceny, jak tuż. przesadne podsycanie rywalizacji n*.iędzy uczniami.

Badania dostarczają poiwiordz.cri występowania w wielu przypadkach róż nort.kich nieprawidłowości na teren c współczesnej szkoły. Należą do nich m.in.: nadmierny autorytaryzm i surowość w dyscyplinowaniu uczniów, niedostosowane do ich indywidualnych problemów metody przekazywania i egze-

' A. $uu»ki>w«ka, N. StMkr.WNk.. S.:koto o £or*<?»vtfP« de*iacyi>rt diioa i młodzkiy. V: Wybitne zto:ń\kii    UtfitoiMM społeczne (ro&ozr.awmr. < (.rzedwAzidanit), pod

rcć- A. Nowak. Kraków 2UW, s. 1\V

“ A Gurycka. 5/ąi >v iłnWtotwww, Wv**»*m 1990. K M.

'' K. Ktuwr/rwi;; luzcji. w Sriuku imiceeuwt Szkoła, pod red. X. KorawewsUeje. War ■jav.ii 1992. v 127 12Ś C. Cckići*. Zdrożenia t młodzież? w droHewisku wyfJunhnwtiytr.. w: Szkoła namrzy&ł uczni pod ro! f. Kulołowinr. StaTow* Wolu IW. .iO

** A. Curycka. dz. cyt- s.15?.

^v W iter»iur/ć przyuczane s* dane / Iwćań iwiadcz^o o lyn>. że wcrnlriemci ptaklyco kuniitkru ilydaklyczcagoLezriem nauczyciel pzyjnioje nierzadko styl autorytarny <**/ ryjęorys-lyc/oc metody. "• tyra pra moc słowną i jwydiiczoa (/•>. X Keryś, IVy»a iWz.ro/Wr pnunoc *szko (r.. ..FdukaęjJi i Dialog" 1999, er 4, y 31), kwowaniu wiedzy.. zbyt sformalizowany dystans we wzajemnych relacjach na uczycicł-uattń, dystansowanie się nauczycieli od funkcji wychowawczej, nic jednoznaczne zasady i kryteria oceniania oraz komunikowania oczekiwań zarówno w procesie dydaktycznym, jak wychowawczym \

W oddziaływaniach wychowawczych i procy dydaktycznej młodzież niejednokrotnie hardziej ceni pogodny i komunikatywny styl kontaktu nauczyciela z uczniem niż nawet jego kompetencje. Opieraj.|c s.ę na badaniach dotyczących aspiracji edukacyjnych młodzieży szczególnie uzdolnionej, w których poddane zostały analizie różnorakie obszary funkcjonowania szkoły (po to, by stwierdzić, jakie czynniki najbardziej inspirują badanych w ich dążeniach do pożądanych przez nich osiągnięć szkolnych), udało się ustalić, że respondenci niezwykłe wysoko sytuowali określone icehy osobowościowe nauczyciela i styl jego ktmtaktu z uczricm. Spośród poddanych ocenie respondentów takich czynników warunkujących ich dobre samopoczucie w szkole, jak: pozy tywny stosunek nauczyciela do ucznia, dobre kontakty z rówieśnikami, miła atmosfera w klasie, sposób oceniania i poziom wymagań nauczyciela, estetyczny wygląd pomieszczeń szkolnych - na pierwszym miejscu zdecydowanie usytuowała się kategoria „pozytywny stosunek nauczyciela do uczniu '' W tych samych badaniach podjęto próbę zrekonstruowania pożądanych cech nauczyciela, jakich pragną uczniowie doświadczać w procesie dydaktycznym i wzajemnych relacjach. Okazało się. że badani oczekują od nauczycieli przede wszystkim: poszanowania ich godności i wolności, poczucia humoru. tolerancji, cierpliwości, mądrości, w następnej dopiero kolejności wysokiego poziomu wiedzy oraz obiektywizmu i sprawiedliwości w ocenianiu. W porządku cech osobowoScio-wo-moralnych badani preferowali przede wszystkim szczerość i bezinteresowność nauczyciela, przed kompetentnym realizowaniem przez niego formalnych zadań dydaktycznych'⁸.

W oczekiwaniach wobec szkoły jako instytucji dydaktyczno-wychowawczej badani (uzdolnieni) uczniowie dali wyraz potrzebie równoważenia w tym środowisku warunków sprzyjających rozwojowi intelektualnemu (wysoki poziom nauczania), ale też osobowościowemu, poprzez kreowanie odpowiedniego klimatu psychologiczno-pedagogicznego i społecznego. Uczniowie wymieniali takie cechy szkoły, które umożliwiłyby zapewnienie im dobrego samopoczucia, zaspokajanie potrzeb psychicznych i emocjonalnych. W rezultacie respondenci podkreślali w pierwszej kolejności, jako najpilniejsza potrzebę, kreowanie w środowisku szkolnym atmosfery wzajemnego /rozumienia, życzliwości i zaufania oraz gotowości służenia pomocą, a po'cm dbałości o wysokie. xwalifika-

^x M Luboiki. Tffdr.cid KfiUo*.«uvst tusiknfe (i‘tpobK$a>ń’i piz.cci+*ii:iahinitr>- Wa««a-iwł •'MŚ_:s..V>

^}1 F W. Wawm, Abttuycktisrbtlujako znitrnt wnuikn/Ące aspiruj* wkutyp* ży Uzdabriouef Mintpi/czykw), .Jtoawki Mank Społecznych" l 27. r. 2. s. 4.1.

^M Tamże, *. 44.