85

USTNA ODMIANA JĘZYKA OGÓLNEGO

KAZIMIERZ OŻÓG

Wstęp. - Wydzielenie ustnej odmiany języka ogólnego. - Cechy charakterystyczne. - Substancja foniczna. - Subkod prozodyczny. - Właściwości odmiany ustnej wynikające ze specyfiki komunikacji „twarzą w twarz”. - Zróżnicowanie wypowiedzi ustnych. - Oficjalny i nieoficjalny wariant ustnej odmiany polszczyzny ogólnej. - Bibliografia

Wstęp

Rozwarstwienie języka tworzy bogactwo każdej kultury narodowej. W polskiej literaturze językoznawczej przyjmuje się powszechnie istnienie dwóch podstawowych odmian języka polskiego jako języka narodowego - jest to język ogólny i gwary ludowe (Klemensiewicz, 1961; Urbańczyk, 1968; Wilkoń, 1987).

Są to dwie systemowe odmiany polszczyzny. Różnice między nimi sprowadzają się do odmienności cech systemowych: fonetycznych, gramatycznych i znacznych różnic w zasobie leksykalno-semantycznym. Język ogólny jest pierwotnie realizowany w mowie, a następnie w piśmie, natomiast gwary ludowe występują tylko w mowie. Na terenie Polski Są one ogromnie zróżnicowane -posługuje się nimi na co dzień znaczna część Polaków mieszkających na wsi.

Podstawową odmianą języka polskiego, pierwszoplanową w kulturze narodu, jest język ogólny (inne terminy: język ogólnonarodowy, język literacki, język kulturalny, dialekt kulturalny, polszczyzna ogólna, polszczyzna kulturalna, narzecze ogólne). Językoznawcy określają język ogólny nie przez podanie jego cech wewnętrznych, systemowych, typologicznych, lecz pośrednio przez charakterystykę czynników zewnętrznych jego użycia. Przyjęta powszechnie definicja Zenona Klemensiewicza mówi, że odmiana ta „jest środkiem porozumienia wszystkich członków narodu bez względu