CCF20110225001

I

trowersyjnym, ale skutecznym działaniem ingerującym w przestrzeń miejską, jest wyrazem sprzeciwu wobec odgórnego, arbitralnego jej kształtowania.

^1,v?

-G7c

km

o

38

Trudno jednoznacznie określi^ stosunek graffiti do przestrzeni miejskiej) Można jednak przeprowadzić klasyfikację od agresji do afir-macji, która w dużej części pokrywa się z podziałem na graffiti nielegalne, legalne i komercyjne. Także chronologia graffiti nakłada się na oba podziały. U swych początków graffiti związane było z buntem i przestępstwem, w miarę jednak rosnącej fascynacji formą i dosko-nalenia warsztatu^ writerzy (twórcy napisów) potrzebowali czasu na wykończenie swych prac, szukali więc porozumienia z właścicielami powierzchni - ścian, a w końcu wielu zaczęło malować graffiti reklamowe na zamówienie. Mimo jednak prób wchłonięcia graffiti, tak w obszar sztuki (m.in. poprzez wyznaczenie mu konkretnego miejsca w przestrzeni publicznej), jak i przez kulturę masową, wciąż pozostaje ono w pewnej mierze anarchiczne, co przejawia się w formie obra-zów-napisów, sposobie ich powstawania, jak i w specyficznej „militarnej" retoryce ich twórców.

Graffiti w przestrzeni publicznej można odczytywać z wielu punktów widzenia: (socjologicznego) - gdy dostrzega się je jako znakowanie terytorium, destrukcyjny atak „obcego" na system marginalizujący pewne grupy społeczneJpsychologicznego ■ gdy graffiti uznane zostaje za widoczny znak obecności i tożsamości oraz jako „sport ekstremalny"; a w końcu można dostrzecfcstetyczne aspekty graffiti]- mistrzowski popis formy, dekoratywność, ale i wyraz wstrętu czy strachu przed pustą przestrzenią¹^ Obserwację obrazu stworzonego przez umiera można sprowadzić do czysto estetycznej, ale kontekst, w jakim ów obraz się znalazł (miejsce, medium), wciąż każe nam pytać o przyczynę i znaczenie^ N le oddzielając więc arbitralnie tych trzech punktów widzenia^spójrzmy na graffiti jako na obraz wdzierający się w przestrzeń miejską gestem, treścią i forma.

¹ Milon dokonuje nieco odmiennego podziału i wśród wielu kałegorii wyróżnia: ekonomiczną (potwierdzenie podmiotu poszukującego społecznego statusu), psychologiczną (zachowanie komunikujące, przez które jednostka poszukuje swojej podmiotowości lub reakcja nerwicowa typu grafomańskiego), polityczną (kreacja urbanistyczna lub tworzenie aspołecznego miejsca), filozoficzną (ekspresja nowego języka lub wyraz ułomnej mowy, rodzaj dziecięcego bełkotu), Milon, L'Estranger dans la vilte, Paris 1999, s. 107-108, cyt. za: 11. Jałowiecki, M S. Szczepański, Miasto i przestrzeń w perspektywie socjologicznej, Warszawa 2002, s. 346.

Agnieszka Gralińska-Toborek

Boinbing- gest

Stwierdzenie, że graffiti jest działaniem na wskroś miejskim, brzmi dość banalnie, nie ma bowiem chyba miasta, a zwłaszcza metropolii, w której nie można by odnaleźć murali, graffiti czy choćby napisów na ścianach^{2 3 4 1 5 6}. Miejskość tego zjawiska nie polega jednak wyłącznie na jego zadomowieniu się w pejzażu, tym bardziej nie jest afirmacją wielkomiejskiego życia.jPrzeciwnie, źródeł powstania i tak szybkiego rozprzestrzeniania się graffiti szuka się raczej w wyobcowaniu i frustracji, jakie wywołują podziały społeczne uwidocznione w^f przestrzeni rniej-skiej./„Część, głównie młodych mieszkańców miasta, odczuwa dwoistość wytworzonej przestrzeni. Jej na ogół centralna część jest obca z tego względu, że stanowi obszar niedostępnej dla nich konsumpcji -luksusowych sklepów, teatrów, galerii sztuki. Ich przestrzeń zamieszkania jest obca dlatego, że stwarza poczucie zamknięcia i beznadziejności bez możliwości ucieczki"³)Obie strefy są potencjalnym miejscem do zaatakowatTia~źa pomocą obrazu. Pierwszą trzeba naznaczyć dlate-

1

ski, Obraza na obrazy. Strategie społecznego oporu wobec obrazów dominujących, Poznań 2006,

2

go, że nie da się jej zdobyć, drugą dlatego, że się ją posiada. W ten sposób graffiti, jak zauważa Susan Philips, „personalizuje zdepersona- ₃g lizowarią~przestrzeń"^ „czyni publiczną przestrzeń prywatną"⁷. EgT zekwujące ,,righl to wright"⁸ graffiti, pojawiając się w przestrzeni publicznej, ujawnia pozór jej egalitarności - nie każdy napis jest tu mile widziany⁹. W przestrzeni prywatnej wywołuje pytania o posiadanie

3

kontrolę, budzi strach i poczucie zagrożenia¹⁰, gdyż zdaje się mówić:

4

⁴    Wyjątek stanowią miasta Azji Południowo-Wschodniej - jak podaje R. Drozdow-

5

s. 100, przyp. 90. Charakterystyczne i odmienne od europejskich są murale w Ameryce Południowej, gdzie tradycja malowania dużych kompozycji nasiennych jest bardzo stara.

6

   B. Jałowiecki, M.S. Szczepański, op. cit., Warszawa 2002, s. 347.

7

Susan A. Philips, Graffiti - hasło w The Dictionary of Art, red. J. Turner, Grave 1996,

1.13, s. 270.

8

   D. Smith, The Truth of Graffiti, „Art &Text", 17, s. 84-90, cyt. za: T. Rosę, A Style Nobo-dy can Dcal With: Politics, Style and the Postindustrial City in Hip Hop, w: Popular Culture, red.

R. Guins, O.Z. Cruz, Sagę, London 2005.

9

   O prywatyzowaniu i komercjalizacji przestrzeni publicznej oraz o jej odzyskiwaniu dla społeczeństwa (także poprzez graffiti) pisze R. Drozdowski, op. cit.

10

   W Encyclopedia of the City pod hasłem graffiti znajdujemy stwierdzenie, że graffiti generuje strach i paniczne dostrzeganie oczywistego zagrożenia utratą społecznego porządku i ucywilizowania [cwility] przez niewidzialną armię przestępców bez twarzy. D. Fuller, Graffiti, w: Encyclopedia of the City, red. Roger W. Caves, Routledge, Taylor & Francis Group, London-New York 2005, s. 213.

Ali my city in graffiti - czyli bombardowanie przestrzeni miejskiej