CCF20130608002

5 SSS    &&Ę |gg9 ~wai ''GS0    "HPB “S&ssa '®2

5 SSS    &&Ę |gg9 ~wai ''GS0    "HPB “S&ssa '®2

138;    Behaiuioiyzm i fenomenologia

zaczynają tworzyć sensowny układ, albo koryguje swój kierunek poszukiwań, kiedy sens zaczyna zanikać. Polanyi (21, rozdz. 3) podał znakomity opis przempżnego wplywiu-iaki ma wewnętrzne poczucie -ssbsoms. ności TńfąZmflcjLna myślenie u naukowców.

W ten sposób jeden z ważnych sposobów „poznania” odbywa się poprzez (kształtowanie^ wewnętrznych hipotez,jktóre są następniejgstflwjing. za pomocą porównywania z naszymi wewnętrznymi doświadczeniami, gdyż żyjemy w subiektywnej interakcji z wewnętrznymi i zewnętrznymi zdarzeniami. Jest to podstawowy sposób „poznawania” w codziennym życiu. Trzeba zauważyć, że chociaż zewnętrzne wskazówki i bodźce mogą być włączone w ten typ procesu tworzenia hipotezy, to nie testujemy naszych hipotez względem sytuacji zewnętrznych. Odwołujemy się bowiem do naszych wewnętrznych doświadczeń, aby sprawdzić i doprecyzować, a następnie dokonać dalszego różnicowania konceptualnego hipotez, które tworzymy na podstawie ukrytych znaczeń.

Ponieważ wiadomo, że ten rodzaj poznania nie jest niezawodny i nie uzyskał publicznej akceptacji, nie przykłada się do niego wielkiej wagi. Mimo to stanowi on dla mnie najbardziej podstawowy sposób poznawania, głęboko zakorzeniony w organizmie sposób odczuwania, z którego tworzymy, a następnie różnicujemy naszą świadomą symbolikę i koncepcje.

Chciałbym wyrazić opinię, że nawet najbardziej ścisła nauka wywodzi się z tego sposobu „poznawania”. $ez wewnętrznych, twórczych hipotez cała maszyneria zewnętrznych weryfiiyj^i_by(abyjałówa7Jak powiedział Einstein w o^esIeruLTETswołcłTposzukiwań zasadyTvzględności:

■ „Przez te wszystkie lata istniało poczucie jakiegoś celu, kierunku, który prowadził prosto do czegoś konkretnego. Oczywiście, bardzo trudno jest wyrazić to uczucie słowami: ale zdecydowanie było to zdarzenie wybijające się na tle późniejszych rozważań na temat racjonalnych sposobów rozwiązań” (32, s. 183-184).

Ten aspekt - tworzenie wewnętrznych, twórczych hipotez, wielokrotnie sprawdzanych w odniesieniu do ważnych i istotnych aspektów indywidualnego doświadczenia, co może potem zaowocować sformułowaniem formalnej hipotezy, dającej się operacyjnie zweryfikować - był ignorowany w nauce amerykańskiej. Szczególnie zaniedbany został on w psychologii, gdzie uważa się za nieco nieprzyzwoite przyznawanie się, że psycholog czuje, posiada przeczucia lub z pasją podąża w niesprecy-zowanych kierunkach. Co ciekawe, winni jesteśmy wdzięczność radykalnemu behawioryście za dostarczenie opisuj rozwoju jego własnycirtraćfiń, uwzględniającego tę~właśnięjązę subiektywną (26, s. 76-79). Opis tych 'p&s*nkiwań-i^,or-srę~oćfTakich określeń, jak: „To,~ oczywiście, była rzecz,

139

'ŁSsUSSJ

ŚS5S3

Ł:-a

Rogsrs: W stronę nauki o osobie

której szukałem”; ,,Byłem tym zaniepokojony”; „Z łatwością mogę przywołać podniecenie z tym związane”; „Oczywiście miałem na uwadze założenia podstawowe”, Takie zdania ukazują konieczność położenia nacisku na to, że nauka zawsze ma swój początek w wewnętrznych subiektywnych hipotezach, niezwykle cenionych przez badacza, gdyż nadają one sens jego doświadczeniom.

Mogę tutaj wspomnieć mimochodem, że jeżeli spróbuję zweryfikować te wewnętrzne hipotezy przez konfrontację z innymi.hjdźmi albo ze środowiskiem zewnętrznym, to przejdę do..„obiektywnego” sposobu poznawania. Jeżeli zapytam cię: „Czyja się zakochuję?” albo „Czy to światło się porusza?”, to wtedy dokonuję intersubiektywnej weryfikacji, będącej częścią innego sposobu „poznawania”.

Wiedza Obiektywna

Przejdźmy teraz do tej drogi poznawania, która uważana jest za' „obiektywną”. W tym sposobie poznawania hipotezy są formułowane na podstawie zewnętrznego układu odniesienia i~ weryfikowane zarówno- na. pódśfawiT obserwowanych zewnętrznych zjawisk, jak J-empat.ycznie spostrzeganych reakcji grupy odniesienia, zwykle grupy znajomych jednostki. Jeżeli fizyk twierdzi, że „wie”, iż prędkość swobodnie spadającego obiektu wyraża się wzorem v = 32t (gdzie v - prędkość w stopach na sekundę, 32 - przyspieszenie ziemskie wyrażone w stopach/sek², t - czas w sekundach), to ma on na myśli, że wiele różnych osób, którym on ufa, przeprowadziło podobne operacje, które mogą być-precyzyjnie opisane, zaobserwowało takie same efekty i każda z tych osób dotarła'do takiego samego subiektywnego wniosku, który wyraża się we wzorze w ten sam sposób rozumianym przez wszystkich. Fizyk wierzy, że wnioski, dó których doszedł, są podobne, ponieważ ma doświadczenie w empatycznym rozumieniu komunikacji i wewnętrznych układów odniesienia innych ludzi. Ten psychologiczny proces stanowi podstawę logicznego pozytywizmu, operacjonalizmu i rozległych struktur nauki. Jej osiągnięcia stały się bardzo imponujące.

Istnieją pewne cechy tego ujęcia, które nie zostały wystarczająco dobrze zrozumiane. Ponieważ dotyczy ono tylko obserwowalnych zjawisk,-poszczególne elementy jakiegokolwiek problemu, rozważanego w taki sposób, mogą być spostrzegane jedynie jako dostępne powszechnej obserwacji. Jeżeli chcę badać na sobie działanie leku wywołującego gorączkę, to obserwuję siebie samego jako przedmiot. Wzrost temperatury na termometrze, dające się zauważyć wypieki na twarzy - to jakościowe