cywilneprawomalz
5

Rozdział XVII

Ustanie małżeństwa

1

Jakie są główne przyczyny ustania małżeństwa?

Małżeństwo ustaje na skutek jego unieważnienia, śmierci jednego z małżonków, uznania małżonka za zmarłego i orzeczenia rozwodu. W razie uznania jednego z małżonków za zmarłego domniemywa się, że małżeństwo ustało z chwilą, która w orzeczeniu o uznaniu tego małżonka za zmarłego została oznaczona jako chwila jego śmierci (art. 55 § 1 k.r.o.). Skutkiem domniemania jest zniesienie względem małżonka żyjącego zakazu zawierania drugiego małżeństwa. Z chwilą zawarcia przez niego drugiego małżeństwa małżeństwo poprzednie ustaje zarówno wtedy, gdy oboje małżonkowie byli w dobrej wierze, jak i wtedy, gdy w dobrej wierze było tylko jedno z nich, albowiem to drugie małżeństwo może być unieważnione tylko wówczas, gdy oboje małżonkowie byli w złej wierze. Jeżeli małżonek uznany za zmarłego w rzeczywistości żyje, to jego małżeństwo trwa nadal i obowiązuje tego małżonka zakaz zawierania drugiego małżeństwa aż do momentu, gdy małżeństwo to ustaje na skutek bądź śmierci jego małżonka, bądź zawarcia przez niego drugiego małżeństwa w warunkach, o jakich mowa w art. 55 § 2 zd. 1 k.r.o. Zasady tej nie stosuje się, jeżeli w chwili zawarcia nowego związku małżeńskiego strony wiedziały, że małżonek uznany za zmarłego pozostaje przy życiu. Unieważnienia małżeństwa z powodu pozostawania jednego z małżonków w poprzednio zawartym związku małżeńskim może żądać każdy, kto ma w tym interes prawny. Zasadność żądania jest uzależniona od wykazania wystąpienia dwóch kumulatywnych przesłanek:

1)    małżonek uznany za zmarłego faktycznie żyje albo zmarł w innej chwili niż określona w postanowieniu o uznaniu za zmarłego;

2)    zawierając nowe małżeństwo, oboje nupturienci byli w złej wierze.

[ ²

| Jakie są pozytywne przesłanki rozwodu?

Po uzyskaniu przez małżeństwa zawarte w formie wyznaniowej skutków w obszarze prawa polskiego orzekanie o ważności małżeństwa kanonicznego, a także w innych sprawach małżeńskich przewidzianych w prawie kanonicznym należy do wyłącznej kompetencji władzy kościelnej (art. 10 ust. 3 Konkordatu). Orzeczenie sądu kościelnego o ważności bądź ustaniu małżeństwa kanonicznego nie ma prejudycjalnego wpływu na orzeczenie sądu państwowego o ważności lub ustaniu świeckiego związku małżeńskiego. Nie sprzeciwia się prawu do prywatności udzielenie sądowi kompetencji do badania rozkładu pożycia małżeńskiego, skoro przewidziane jest to przez ustawę oraz służy ochronie praw dziecka, którego dobro zostaje naruszone lub zagrożone w razie rozwodu lub separacji rodziców.

Orzeczenie rozwodu jest dopuszczalne w razie ustalenia przez sąd, że pożycie małżeńskie uległo zupełnemu i trwałemu rozkładowi (art. 56 § ł k.r.o.). Skuteczność żądania rozwodu nie zależy od tego, czy zupełny i trwały rozkład pożycia nastąpił z ważnych powodów, co nie zwalnia sądu od obowiązku wyjaśnienia, jakie były przyczyny rozkładu. Bez wyjaśnienia okoliczności wywołujących rozkład nie będzie bowiem możliwe rozstrzygnięcie, czy i które z małżonków ponosi winę rozkładu pożycia. Ustalenie tych przyczyn może mieć również podstawowe znaczenie dla oceny, czy orzeczenie rozwodu nie jest sprzeczne z zasadami współżycia społecznego, albo czy z żądaniem rozwodu nie występuje małżonek winny, a w razie gdy żąda on rozwodu, czy odmowa drugiego z małżonków wyrażenia zgody na rozwód nie jest sprzeczna z zasadami współżycia społecznego. Pojęcie „wspólne pożycie” obejmuje ogół więzi między małżonkami w sferze duchowej, fizycznej i gospodarczej. Pojęcie „pożycie małżeńskie” może być używane jedynie do oznaczenia więzi łączących dwie osoby pozostające w takich relacjach jak małżonkowie.i nie można tego pojęcia rozszerzać na związek dwóch osób tej samej płci.