DSC01036

Wyd.-i.ilu Propagandy i Agitacji oni Vfydziahi Prasy, Radia i Wydawnictw utworzono Wy-drial Propagandy i Prasy, działający do 21 XI 1956 r. Proco zmian strukttualtiych w aparacie wykonawczym KC PZPR zakończyło utworzenie Biura Prasy, sprawującego kontrolę nad PAP w okresie od 21 XI 1956 do 7 I 1972 r. Dodatkowo w sprawach dotyczących polityki zagranicznej PAP otrzymywała na bieżąco .wiążące instrukcje¹ z Ministerstwa Spraw Zagra-nicznych¹.

Kierownictwo agencji od początku znajdowało się w rękach działaczy związanych z PPR. a następnie PZPR¹. W latach 1944-1954 faktyczna władza należała do .szarej eminencji” w osobie Julii Minc (żony Hilarego Minca), zwanej .Ministrową¹, która do 1954 r. pozostawała formalnie na stanowisku redaktora naczelnego i zastępcy dyrektora PAP¹⁰. W okresie lubelskim organizacją „Polprcssu" zajmował się Stefan Matuszewski — zastępca szefa Resortu Informacji i Propagandy, który w porozumieniu z ZPP i przebywającym w Moskwie. S. Ję-drychowskim zatrudnił pierwszych pracowników agencji, w większości bez doświadczenia i wykształcenia dziennikarskiego. Generalnie preferowano ludzi .związanych f...| z dsłwB nością w ruchu robotniczym i ludowym czy innych organizacjach postępowych oraz z ujm okupacyjną akcją prasową, a także przybyłych z emigracji w ZSRR"". Od tej reguły zdaittH się jednak wyjątki, o czym świadczy zatrudnienie przez wszechwładną Julię Minc ludzi dobcaę przygotowanych do zawodu dziennikarskiego, lecz o .nieodpowiednich’¹ życiorysach, m.in. Mariana Podkowióskiego — byłego żołnierza AK czy Janusza Prądzyrtskiego, który jahtt gH chodcmny’ został przerzucony z Londynu na terytorium okupowanego kraju”. Stopniowo wokół agencji skupiło się grono dziennikarzy o głośnych w późniejszym okresie nazwtskad^ m.in. Michał Hofman, Stanisław Lewandowski, wspomniany wcześniej Marian Podkn^^H Ryszard Kapuściński, Wiesław Górnicki (w larach 1981-1990 doradca i współpracownik g¹. W. Jaruzelskiego) czy Leopold Unger. W pierwszych larach po zakończeniu II wojny z PAP związani byli przejściowo: Ludwik Jerzy Kern, Antoni Marianowicz, Jalu Kurek. JutpK Stryjkowski i Bohdan Czcszlto¹¹.

Polaka Agencja Prasowa od początku swego umienia aż do upadku realnego socjałblMt w 1989 r. funkcjonowała według specyficznego modelu informacyjnej służby prasowej ramS tającego z przyjęcia zasad tzw. leninowskiej teorii prasy nowego typu. Analogiczny uniwersalny model obowiązywał az do Jesieni narodów wszystkie oficjalne agencje prasowe błoicu m£mL wieckiego, do których należy zaliczyć: TASS — agencję prasową Związku Radzieckiego, v9| - agencję prasową Czechosłowacji. ADN - agencję prasową NRD, MTI - agencję pCH^^T Wępcrdticj Republiki Ludowej, BTA - agencję prasową Bułgarii oraz ACER- PRES - Iglfl prasową Rumunii. Osobną kategorię tworzyły: Iclegrafśka Agendja Nova JugpsiWja (ISH JUG) - agencja prasowa Jugosławii oraz Agence Tćlegraphiquc Ałbanaisc (ATA) — mH porowa Albanii. Agencja TANJUG od końca las 40-tych dystansowała się od

prasowych krajów socjalistycznych, odmawiając udziału w naradach dyrektorów generalnych 1 rezygnując z przyłączenia do tzw. pierścienia kabkzwtgo krajów demokracji ludowej. Z kolei ATA brała udział w naradach dyrektorów generalnych agencji prasowych krajów łocjafaryo-nych do momentu rozłamu w światowym ruchu komunistycznym, który został spowodowany sporem radzicckn-chińskim i rad/»eck<xiIb*Ó«kirn^M.

Do cech charakreryityczfiyth komunistycznych agencji prasowych zaliczyć należy*’-

•    łączenie różnych aspektów komunikowania masowego — informacji i propagandy, a co za tym idzie — funkcji informacyjnej z polityczną (tzw. fhnkcja ndncitucy jnn-imemre-tacyjm);

•    przeprowadzenie, równoległe z selekcją ilościowy selekcji jakościowej {pod kątem oczekiwań dysponenta politycznego, osrarwkowane) zespołem czynników o charakterze polityczno-ideologicznym) i wynikająca z tego faktu funkcja selekcjonera (.gate - keepera") ograniczającego swobodny przepływ informacji;

•    kontrola przepływu informacji — podział informacji ze względu na kryterium dostępu społecznego na jassme i poufne:

•    perswazyjność komunikowania rozumiana jako intencja -wpływu na oprać postawy lub działano odbiorcy;

•    drugorzędna rola informacji, która stanowiła jedynie ńagmect przekazu propagandowego, na podstawie którego budowana jest jego najważniejsza część interpretacja';

•    posługiwanie się na szeroką skalę komentarzem (u źródeł tego zjawiska znalazła się marksistowsko-leninowska doktryna prasowa opierająca się, w przeciwieństwie do ideologii liberalnej, na przekonaniu o nierozerwalnym związku informacji i oceny).

Po II wojnie światowej przynależnością do czar. wspólnoty socjafiirącznej łączyła się konieczność wzajemnej współpracy prowadzone; na widu płaszczyznach, mim. wojskowej (Układ Warszawski) i ekonomicznej RWPG'. W driesfainie środków guzowego przekazu jeden z przejawów takiego współdziałam* stanowiły wiekmnmns. cykliczne spotkania kierownictwa agencji prasowych krajów socjalistycznych łWzątkowo byfr aoeurganiaomwc co dwa łata, przybierając z czasem charakter dorocznych narad kończących nę podpisaniem protokołu końcowego, którego postanowienia miały charakter uimwiązuiący wiiswkuh sygnatariuszy Główny przedmiot obrad stanowiły- aktualne ™hna omawianych instytucji w zakresie ust propagandy ideologicznej, mającej na ccłu (skazywanie osiągnięć uazofusocjabsryczncgooraz .wspólną walkę przeciwko iusperiałiamorań"*.

Spośród licznych teorii propagandy najhardziej przydatny pod kątem omawianej problematyki badawczej wydaje się nurt połstołogicmy. traktujący propagandę jako ąpesyfiany rodzaj komunikowania, a zarazem jako proces knmzołs przepływu informacji, kretowania opinią publiczną i manipulowania wzorami zachowań¹".

Odpowiedź na pytanie zawaite w tytule referatu ma łoiły związek z somim trzech, funkcjonujących do końca epoki PRL-u. poziomów mkmnacji W?*

“R Posecla-Słuclec. 79-93.

¹¹ Por. T Gc hm KUt łMs • ktmmukgmmu moi fiw i mw jray ao&c riwy¹ ioiwra Wa-am-KnUr 1999. c 5S-59.72-73.167:B. Oilik OsuurokćJ. his.3.Ooćykc Tmńti/raforir/io »" $ Wiotbw 1997. s. 30.

'■ R 1‘iuecći.Susctce. l" “i irjj- unf tęm/1 fiUtmjii łnySr ■*>&?inpi wiaarań il»iinr»ro^ł XXm. .Siudu Hiihiram* 2008. su HM}. 1121-10.

'* B. Doids tkumicj. Rasa, B Ckxpó.oy. aa, Ł 2S

" R. iwa... PfutnJ biuUtjoi* Pd&JA/ Ąfpufi Pnomaj « iaai 19&-I990. JUcznó Hwoo, Pasy M-sluc|' 2005.«. VIII.i. t(t5), c 97-122.

1

Ti.-rat.j IZ.

^,c14Trfr—ip i)ninii    -----¹ ‘ —'—lei--^u~¹“¹~¹~¹| 'I

KIT.» buc¹ 1957-1445 ftMhyud w ZSMt (w-ewmy od 195? do 1939J; Aajha ZPP i Onmtnep, Btanlfc' w ZŹ7.R. ^ LeŁ:..-.^ pr//wa¹temc tn initytccB sowiermno liip-ZaŚB Hiklmiiiii [_M»i u >śi«|¹| kadra rdwwcranmr kieromla Wydajałem Propagandy Żagnęi|H locm Ufcuwj i happaśt PKWN. Od dnpej połowy snrlsii do końca 1944 t. oiwnadS pac ii poyfeyty« ZdUtłuśw Woaewdu Kolejnymi jej : .-krorami byli m in AndneJ ffl 19<6i-były beKwmik Vydnd« Pn¹f i Informacji ZG ZPP oraz Aleksy Deniga (III 1946 V] I95<9>^^^H orporraaw Z?? w Wihie

• Pkaaccfca-Saadcc. W datku ftap&mdj . ł 12-

"Hmcł 11-12.

^u S Lewarów¹. PAPluku t bJmj Fwkul. Jrau PoUu" J989. nr 7. ł. 21-22.

■■ » łWda-Sndcc W datkit fmaaftadj.. . %. 12. 78-79.88