DSC01843

- --------——

\ m*ł Aft ww*m — Opni cowanif    aMMMMM ■

—    auiwifni«. ruiną materialna (majątek Benedykta),

—    utrata nadziei i ideałów (Benedykt),

—    apatia, zniechęcenie (choroba Anzelma),

—    utrata tożsamości narodowej (Rdżyc, Zygmunt, rusyfikacja — Dominik),

—    łyrie przeszłością (Andrzejewa).

Według Orzeszkowej powstanie, mimo że pochłonęło wiele ofiar, nie było zrywem Itezsensownym. Jego kult przetrwał bowiem w następnym pokoleniu i stał się inspiracją db innych form wałki o zachowanie tożsamości narodowej. Powstanie i Mogiła to symbol jedności narodowej w walce o wolność ojczyzny. Powstańcy, mimo że przegrali ar sensie realnym, odnieśli moralne zwycięstwo.

NAD NIEMNEM JAKO POWIEŚĆ REALIZM 1 KRYTYCZNEGO

Nad Niemnem uchodzi za jedno z najdoskonalszych (obok Lalki Prusa) dokonań ijhwrHrh realizmu krytycznego. Orzeszkowa, przygotowując się do pracy nad utworem. odbyła wszechstronne badania, o których tak sama pisała: „Dla tej powieści odbyłam w towarzystwie zagrodowych szlachciców i szlachcianek formalne studia botaniki miejscowej, tudzież pieśni, bajek, zagadek, podań tutejszego ludu... ”. Na realizm pomieści składają się:

—    ograniczenie roli narratora,

—    wzrost znaczenia dialogu,

—    indywidualizacja języka.

—    obiektywizm w przedstawianiu postaci, posługiwanie się przez narratora wiedzą psychologiczną i socjologiczną,

—    autentyzm opisów miejsc i sytuacji,

—    analiza psychologiczna bohaterów,

—    wprowadzenie zasad prawdopodobieństwa, typowosci.

NAD NIEMNEM A PAN TADEUSZ

Orzeszkowej często zestawia się z epopeją Mickiewicza, z powodu licz-fch podobieństw w obu dziełach.

— rola opisów przyrody — Litwa Mickiewicza i przyroda nadniemeńska jako L obszary arkadyjskie1 tchnące pięknem i spokojem. Przyroda u Mickiewicza to gL^plaadia ziemska. Orzeszkowa uświęca przestrzeń nadając jej charakter sakralny; I— epaprirnui idealizacja świata;

—    wętki miłosne — u Mickiewicza Zosia i Tadeusz, u Orzeszkowej Jan i Justyna;

—    przedstawienie losów społeczności na tle przełomowych wydarzeń Historycznych — u Mickiewicza szlachta polska i kampania Napoleona, u Orzeszkowej szlachta polska i powstanie styczniowe.

CYTATY, KTÓRE MOGĄ SIĘ PRZYDAĆ

Słowa, które wypowiada Benedykt Korczyński do syna w pojednawcsej rozmowie: „ — Krwi moja! młodości moja! Falo, która nas niosłaś... powracająca falo!..." (stz 339) Odczucia Justyny odwiedzającej mogiłę powstańców:

„Byłyżby zaraźliwym żarem spoczywające w samotnych mogiłach prochy zapomnianych ? ” (str. 191)

Różyc o Justynie:

„W takich amfibiach, jak panna Justyna, kochać się bardzo można, ale żenić się z nimi — impossibile... ** (str. 124)

Opinia ciotki Zygmunta wyrażona w stosunku do Justyny:

„ — Powinnaś była wiedzieć, moja Justynko (...) — że tacy ludzie, jak Zygmunt, z takimi, jak ty, dziewczętami romansują często, ale nie żenią się prawie nigdy!", (ale 73)

INDEKS KOMENTARZY DO TEKSTU

BOHATEROWIE

Benedykt — krytycznie o Witoldzie — str. 146

—    o Dominiku — str. 45

—    o egoizmie Emilii —str. 43

—    o Różycu — str. 261

—    położenie po powstaniu — str. 36

—    praca, stosunek do ziemi — str. 48

—    problemy — str. 39

—    smutek — str. 220

—    smutek, żal do syna — str. 276

—    uznanie dla Marty — str. 364

—    wychowanie — str. 33

—    wykształcenie — str. 33

—    zmęczenie, ból, rozpacz, samotność — str. 334