DSC06519

Geneza i występowanie rozsypiskowych złóż minerałów ciężkich 231

Tab. 9.1. Minerały ciężkie i główne rejony ich wydobycia

Minerały i główne metale	Podstawowe składniki mineralne	Główne rejony wydobycia
ilmenit, rutyl, cyrkon, monacyt (Fe, Ti, Zr, Th, RRE)	FeTiOj, Ti02, ZrSi04, CePO.,	Australia, Indie, Sri Lanka, Stany Zjednoczone, RPA, Sierra Leone, Mozambik, Brazylia
magnetyt, tytanomagnetyt (Fe, Ti02 i V)	Fe3Q,	Japonia, Nowa Zelandia, Filipiny, Indonezja
złoto	Au	Stany Zjednoczone (Alaska), Kanada
platyna	Pt	Stany Zjednoczone (Alaska)
kasyteryt (Sn)	Sn02	Indonezja, Malezja, Tajlandia, Wielka Brytania
chromit (Cr)	FeCr204	Stany Zjednoczone (Oregon, Waszyngton)
diamenty	surowiec jubilerski i przemysłowy	Namibia, RPA
granaty	surowiec jubilerski i przemysłowy	Indie, Sri Lanka
syllimanit	surowiec ogniotrwały	Indie

Źródło: Dimow i in., 1990, ze zmianami autorów.

Złoża złota

Najlepiej rozpoznane są złoża na półwyspie Nowa Szkocja (Stany Zjednoczone). Występują one na głębokości 25-45 m i zawierają około 30 min m³ piasków złotonośnych z zawartością metalu rzędu 540 mg/m³.

Rozsypiskowe nagromadzenia złota znane są także na wybrzeżach Turcji i Egiptu.

Złoża tytanu

Atlantyckie wybrzeża Afryki obfitują w złoża rozsypiskowe cyrkonu, ilmenitu i rutylu; dotyczy to zwłaszcza brzegów Senegalu oraz Zatoki Gwi-nejskiej. Ponadto okruchowe złoża tytano-mag-ne ty to we eksploatowane są w Maroku. Złoża marokańskie powstały z niszczenia przez fale tufów wulkanicznych zawierających minerały ciężkie. Koncentracja i selekcja minerałów żelaza i tytanu następuje u podnóża klifu. Podobne genetycznie złoża występują w strefie brzegowej Sierra Leone; mają one około 40 km długości, 25 km szerokości oraz zawierają około 4% tytano-magnetytu.

Znacznym nagromadzeniem minerałów ciężkich charakteryzują się piaski na wybrzeżu Florydy, w okolicach Jacksonville Beach oraz Melbourne Beach. Rozsypiska te występują w piaszczystym łuku, mającym 30 km długości oraz średnio 1,6 km szerokości. Skałami macierzystymi minerałów ciężkich (ilmenitu, rutylu, monacytu i cyrkonu) są przedkambryjskie i paleozoiczne skały metamorficzne, których zwietrzelina występuje w Appalachach. Strumienie i rzeki transportują tę zwietrzelinę do atlantyckich wybrzeży Florydy, gdzie tworzą się złoża. Złoża mają na ogół 10 m miąższości i koncentrują 2,5-3,0% minerałów ciężkich (w tym 0,05% monacytu). Na Florydzie minerały ciężkie eksploatowane są w pięciu miejscach, przy czym szczególnie zasobne są wschodnie brzegi w okolicach Jacksonville. Eksploatowane tam złoża zawierają 4% minerałów ciężkich (w tym 40% ilmenitu, 7% rutylu, 10-14% cyrkonu i 0-5% monacytu).

A. PELC

Fot. 9.1. Cyrkon okruchowy

Złoża rozsypiskowe minerałów ciężkich występują na wybrzeżu atlantyckim Ameryki Południowej, a zwłaszcza Brazylii. Wybrzeża stanów Rio Grandę del Norie i Rio Janeiro zawierają 22 udokumentowane złoża, o zawartościach średnio 30% ilmenitu, rutylu, cyrkonu i monacytu. Poszczególne złoża mają zazwyczaj około 2 km długości i 20-30 m szerokości, a miąższość serii produktywnej dochodzi do 5 m. Poza złożami brazylijskimi niewielkie złożu rozsypiskowe eksploatowane są w Urugwaju, w Argentynie