DSC06618

Polskie badania geologiczne... 331

wania tych metali ze złóż lądowych. Chociaż ocena bazy zasobowej ma charakter dynamiczny i do pewnego stopnia subiektywny, to produkcja podstawowych metali (występujących w konkrec-jach, np. mangan, nikiel, miedź, kobalt), z istniejących czynnych kopalń lądowych, zabezpiecza pokrycie zapotrzebowania na te metale przez wiele dziesięcioleci, przy założeniu stabilizacji politycznej krajów produkujących kobalt, nikiel i mangan. Jeśli uznać za miarodajny wskaźnik okresu zuźywalności statycznej zasobów dla danego metalu („static lifetime index” — stosunek wielkości zasobów do produkcji danego metalu), to szacuje się, że zasoby lądowe miedzi i niklu wyczerpią się w ciągu minimum 50 lat, a kobaltu i manganu w ciągu 40 lat. Szacunki te nie uwzględniają jednak czynników ograniczających dostępność do źródeł danej kopaliny i wzrostu zapotrzebowania. Poza tym, istotne znaczenie dla oceny efektywności pozyskiwania danego metalu mają jego ceny, np. przyjmując aktualny poziom cen na metale znaczna część zasobów miedzi nie będzie dostępna w przyszłości, dopóki nie ulegnie istotnemu podwyższeniu cena tego metalu, a z kolei cena kobaltu, ze złóż miedzi Konga i Zambii, stanowiący znaczną część światowych zasobów kobaltu jest funkcją wielkości wydobycia miedzi. Podobnie w wypadku niklu — założenie wydobycia rocznego na poziomie maksymalnym (przez 40-45 lat) wskazuje na tendencje spadku produkcji i jeśli nie włączy się do eksploatacji zasobów dodatkowych, roczny poziom wydobycia tego metalu zacznie się stopniowo obniżać.

Uwzględniając zatem powyższe aspekty oraz prognozy wzrostu zapotrzebowania na te metale po roku 2010, przy wysiłkach wielu krajów do uniezależnienia się od rynków zbytu, a także wzrastające koszty pozyskiwania tych metali ze złóż lądowych i czynniki natury ekologicznej (wynikające z postępującej na lądzie degradacji środowiska naturalnego) oraz wzrastających kosztów rekultywacji obszarów górniczych, przyjmuje się, że metaliczne surowce głębokowodne staną się w przyszłości nowym, ważnym źródłem pozyskiwania metali.

Współzależność wzajemnego oddziaływania różnorodnych czynników natury ekonomiczno-społecznej sprawia, że określenie priorytetowych kierunków objęte jest sferą decyzji i działań politycznych. Z jednej strony, działania grupy krajów rozwijających się (tzw. grupy 77) zmierzają do uwarunkowania rozwoju działalności gospodarczej, w zakresie przyszłej eksploatacji głęboko-morskich złóż surowców metalicznych, od ustaleń i regulacji prawno-międzynarodowych, wypracowanych przez społeczność międzynarodową w ramach ONZ. Równocześnie z drugiej strony, wiele rozwiniętych przemysłowo krajów dąży do uzyskania priorytetu w zagospodarowaniu złóż, w najbardziej perspektywicznych obszarach dna oceanicznego, poza strefą jurysdykcji państw nadbrzeżnych. Najszerszy zakres badań oceanicznych, w tym w zakresie dokumentowania złóż konkrecji polimetalicznych, rud siarczkowych i naskorupień kobaltowych, w ramach długofalowych programów badawczych finansowanych przez rządy, prowadzą Stany Zjednoczone, Francja, Japonia, Rosja, Niemcy, Chiny, Indie, międzynarodowa organizacja Interoceanmetal (IOM), konsorcja międzynarodowe (OMI, OMA, LMS) oraz ostatnio Brazylia i Korea Południowa.

W związku z przyznaniem IOM statusu „inwestora pionierskiego” i rejestracją działki wydobywczej należy zwrócić uwagę na prawno-międzynarodowe uwarunkowania Polski — jako jednego z państw poświadczających — wynikające z Konwencji Prawa Morza oraz Porozumienia o stosowaniu części XI tej Konwencji. Zgodnie z Konwencją i ustaleniami podjętymi dla celów konwencji, odnoszącymi się do działalności w „rejonie”, każdy zarejestrowany „inwestor pionierski” dysponuje wyłącznym prawem do prowadzenia działalności na wydzielonej i przyznanej przez ONZ „działce” dna oceanicznego. Status „inwestora pionierskiego” nakłada na IOM i państwa poświadczające określony zakres obowiązków wobec Międzynarodowej Organizacji Dna Morskiego (I-SBA). Zgodnie z ustaleniami, IOM zobowiązany był do zapewnienia bezpłatnego szkolenia stażystów skierowanych przez ONZ. Szczegółowy program szkolenia opracowany został zgodnie z wytycznymi Komisji Przygotowawczej ONZ. Jako priorytetowe dziedziny szkolenia zostały przyjęte inżynieria i geofizyka morska. Realizacja szkolenia dla pierwszej grupy 4 stażystów rozpoczęła się we wrześniu 1994 r. i została zakończona w lipcu 1995 r. IOM ma także obowiązek sukcesywnie zwracać część przyznanego mu obszaru perspektywicznego zgodnie z następującym porządkiem:

1.    20% powierzchni przyznanego obszaru do końca trzeciego roku od momentu jego przyznania w 1992 r. (obowiązek ten został spełniony przez IOM);

2.    dalsze 10% do końca piątego roku (obowiązek ten został spełniony przez IOM);

3.    dalsze 20% do końca ósmego roku, względnie przed przyznaniem zezwolenia wydobywczego.

W rezultacie IOM ograniczy obszar perspektywiczny (150 000 km²) do obszaru złożowego