dyskurs wiadomosci018

240 6. Ekspansja prywatności

Warto przy tym dodać, że tak wyraźne zaangażowanie jest najczęściej cechą wiadomości podpisanych imieniem i nazwiskiem autora, co pozwala sformułować przypuszczenie, że im bardziej spersonalizowany nadawca, tym bardziej zaangażowany tekst.

Z drugiej strony trzeba przyznać, że autorzy współczesnych newsów ciągle podtrzymują złudzenie obiektywizmu, a ich oceny i postawy są na wiele sposobów maskowane. Służą temu presupo-zycje, implikatury i implikacje”, ale także mechanizmy strukturalne, takie jak segmentacja cytatów, ich liczba, jakość, forma, atry-bucja itp. (zob. Rozdział 5).

8) W wiadomościach dziennikarskich można odnaleźć jeszcze jedną ważną cechę komunikacji oralnej - jest nią redundancja (Ong 1992). Wypowiedź mówiona jest redundantna w tym sensie, żc cechuje ją nadmiar, obfitość elementów informacyjnie istotnych. Zjawisko to wspomaga rozumienie i pamiętanie, a powtarzalność elementów tematycznych czy formalnych odgrywa w tym procesie decydującą rolę.

Wydaje się, że w podobny sposób można postrzegać newsy, które pojawiają się przecież w nieskończonym strumieniu powtarzających się z wyjątkową regularnością wypowiedzi. I mimo że wszystkie te przekazy są, w przeciwieństwie do mowy, utrwalone na papierze lub na taśmie, to kiedy tracą aktualność (najczęściej już na drugi dzień), tak naprawdę przestają być wiadomościami. Lektura zcszlotygodniowych newsów zmienia przecież kontekst i cele komunikacji, a z punktu widzenia zwykłego czytelnika - jest czynnością pozbawioną większego sensu.

W dyskursie wiadomości redundancja dotyczy zarówno warstwy tematycznej (powtarzają się ci sami bohaterowie lub podobne wydarzenia), jak i strukturalnej. W newsach, tak jak w wypowiedzi mówionej, najważniejsze informacje są wielokrotnie powtarzane (w nagłówku, na zdjęciu, w lidzie, na końcu), co ma zapewnić jednoznaczny i zgodny z intencjami odbiór przekazu, a także wesprzeć jego rozumienie i pamiętanie.

²² Pisała o tym J. Puzynina - jej wnioski były już w tej pracy przytaczane (zob. Rozdział 3).

Dodatkowo - w wiadomościach występuje jeszcze inne zjawisko polegające na powtarzalności, które można by nazwać efektem ech a. Otóż zazwyczaj wydarzenie, które przekroczy pewien próg intensywności, pozostaje w mediach przez dłuższy czas, a nawet wyznacza sposób konccptualizacji innych zdarzeń. Przy czym, tak jak w wypadku echa, siła oddziaływania wydarzenia wyjściowego słabnie z upływem czasu. Modelowym przykładem działania tego mechanizmu są artykuły o zamachu terrorystycznym w Nowym Jorku. Okazuje się, że liczne wiadomości relacjonujące i komentujące to wydarzenie stały się źródłem wzorców potrzebnych do opisywania i rozumienia innych, przyszłych wydarzeń. W tym wypadku efekt echa przejawiał się tym, że prawie każdy tekst opublikowany po 11 września, a dotyczący awarii lub katastrofy jakiegoś samolotu, korzystał z przechowywanego w pamięci zbiorowej scenariusza, który można by streścić formułą ‘atak terrorystyczny za pomocą samolotu’. Poniżej znajduje się przykład takiej wiadomości (44). Warto zwrócić uwagę na nie-podpisane zdjęcie, które jednoznacznie przywołuje wydarzenia z Nowego Jorku, oraz na sens globalny całości. W rzeczywistości tematem tej wiadomości nic są wydarzenia w Mediolanie, lecz to, że wszyscy (a zwłaszcza telewizje całego świata) wzięli ten wypadek za zamach terrorystyczny (zob. nagłówek). Oczywiście, w momencie redagowania tekstu było już wiadomo, żc nie był to zamach. O wiele bardziej symptomatyczny jest zresztą tekst na ten sam temat z Rzeczpospolitej. W wersji autorskiej wiadomość ta nosiła tytuł To nie byl zamach - taki nagłówek figuruje w internetowym archiwum Rzplitej. W wersji redakcyjnej natomiast (czyli już w druku) wiadomość tę zatytułowano Wy pa dek czy zamach? (Rzplita 19.04.2002). Różnica - trzeba przyznać - diametralna.

r