image003

92

powiedzialna jest faza „chwytania” informacji). W drugim - dążenie do konsensusu, używanie abstrakcyjnego języka lub posiadanie konserwatywnych przekonań. Wówczas przedmiotem analizy staje się głównie faza „zamrażania”.

5.1.1. Zakres przetwarzania informacji i wykorzystywanych wskazówek

Wiele danych j-yskazujejia to, że wysoki poziom potrzeby poznawczego do-mknięcia ogranicza zakres przetwarzanych informacji (np. Mayseless i Kruglan-ski, 1987), sprzyja ich powierzchownej analizie (np. Webster, 1993), koncentrowaniu się na informacjach pierwszych w sekwencji (np. Kruglanski i Freund, 1983), najbardziej wyrazistych, najlepiej zapamiętanych (np. Ford i Kruglanski, 1995). Danych empirycznych jest aż nadto. Na przykład wspominany już eksperyment Webster, Richter i Kruglanskiego (1996) dostarczył dowodów na to, że wzbudzenie potrzeby domknięcia wpływa na ograniczenie poszukiwania informacji i wykorzystywania ich w procesie formowania wrażeń. Mayseless i Kruglanski (1987) w jednym z eksperymentów pokazali, że podwyższona potrzeba domknięcia prowadzi do zmniejszenia zakresu przetwarzanych informacji. Uczestnicy tego eksperymentu mieli za zadanie identyfikować cyfry pojawiające się na ekranie tachistoskopu. Cyfry te były słabo widoczne, ale uczestnicy mieli możliwość ustawiania ostrości obrazu poprzez operowanie pokrętłami tachistoskopu. Liczba wykonanych operacji wskazywała na zakres poszukiwania informacji. Podwyższona potrzeba domknięcia, wzbudzona poprzez informację przekazaną uczestnikom eksperymentu, że zdolność do formułowania sądów jednoznacznych i pewnych jest ściśle związana z inteligencją wydatnie te operacje ograniczała.

Podobnych danych dostarczył eksperyment przeprowadzony przez autorkę, w którym badano strategie podejmowania decyzji i ich związek z potrzebą domknięcia (Kossowska i Chmiel, 2005). W eksperymencie użyto komputerowego zadania pozwalającego na prześledzenie procesu podejmowania decyzji SciPic (Wichary, 2003; Payne, Bettman i Johnson, 1993). Na ekranie komputera w formie tabeli prezentowane były informacje o czterech kandydatach do pracy w pewnej firmie. Zadaniem uczestnika eksperymentu było wybranie osoby najlepiej nadającej się do pracy. Na temat każdego z kandydatów można było uzyskać informacje w obrębie sześciu kategorii charakterystyk osobowych: (a) ugodowo-ści, (b) inicjatywy, (c) komunikacji, (d) sumienności, (e) inteligencji oraz (f) kreatywności. Przy każdej z cech - wskazówek podana była ich trafność. Wartości te wynosiły odpowiednio: 0,36; 0,68; 0,48; 0,82; 0,79 i 0,56. Trafność wskazówki jest informacją o tym, jakie znaczenie ma dana cecha dła adekwatności podjęcia decyzji. Trafność równa 0,82 oznacza, że ta cecha jest odpowiedzialna za sukces decyzji w 82 procentach. Badany ma możliwość uzyskiwania informacji o kandydatach poprzez każdorazowe otwarcie i zamknięcie okna. Po naciśnięciu lewego klawisza myszy w oknie pojawia się cyfra odpowiadająca natężeniu danej cechy u kandydata. Natężenie cech może przyjmować wartości od 1 (bardzo małe) do 5 (bardzo duże nasilenie cechy). Prawy klawisz myszy zamyka okno. W danym momencie można było otworzyć tylko jedno okno. Po dokonaniu wyboru, poprzez zaznaczenie odpowiedniego pola odpowiadającego symbolowi kandydata oraz potwierdzenie wyboru, uczestnik badania przechodził do następnego ekranu decyzyjnego. W eksperymencie prezentowano 56 sytuacji decyzyjnych, poprzedzonych sesją treningową, składającą się z siedmiu prób⁴⁵. Przykład jednej z 56 sytuacji decyzyjnych pojawiających się na ekranie monitora przedstawia rycina 2.

Rycina 2. Przykład jednej z 56 sytuacji decyzyjnych pojawiających się na ekranie monitora

w zadaniu SciPic

Dzięki procedurze możliwe jest prześledzenie procesu decyzyjnego i to nie jednorazowego, ale zachodzącego w 56 próbach, jakim poddany jest uczestnik badania. Ważne informacje możliwe do pozyskania dotyczą: czasu podejmowania każdej z decyzji, liczby okienek otwartych przy podejmowaniu decyzji, korelacji czasu otwarcia okienka i trafności cechy oraz proporcji czasu poświęconego najtrafniejszej ze wskazówek do czasu otwarcia komórek zawierających informacje o pozostałych cechach. Można także uchwycić sposób, w jaki bada-

⁴⁵ Dokładny opis procedury badawczej znajdzie Czytelnik w artykule Kossowska i Chmiel (2005), oraz w artykule: Wichary, Kossowska, Orzechowski, Slilierz i Marković (2005).