img045

Przedszkola zajmują więc np. część siarcj kamienicy, starą willę, fragment zakładu produkcyjnego, część bloku mieszkalnego lub szkoły. Pomieszczenia w tych budynkach były dostosowywane do potrzeb przedszkola w różny sposób przestawianie ścian, montowanie okien, stawianie osobnych wejść itp Zdarza się, ze przedszkola te nic posiadają w łasnego terenu obok budynku, usytuow ane są przy ruchliwej ulicy, z dala od terenów rekreacyjnych typu park lub ogródek jordanowski Sy tuacja taka znacznie utrudnia pracę nauczy cieli, a obow iązujące hasła programowe z zakresu wy chowania zdrowotnego, promujące ruch i zabawę na świeży m powietrzu, zdają się tu żartem.

W odmiennej sytuacji bywają przedszkola, który ch budynki zostały zaprojektowane i wy budowane zgodnie ze swoim przeznaczeniem. Przedszkola te zazwy czaj dy sponują przestrzenią poza budynkiem, mają własny plac zabaw z właściwym wyposażeniem, własny zagospodarowany ogródek. Praca nauczy cieli i sytuacja dzieci z przedszkoli posiadających własny teren do zabaw jest zdecy dowanie odmienna od tych, które tego terenu nie posiadają Dzieci mają się gdzie „wy-szumieć”. nauczy ciele mają bogatszy wachlarz możliwości w zakresie realizowania treści wychowania zdrowotnego, a pracownicy techniczni uzyskują w ten sposób czas na swobodne wykonanie prac porządkowych w obrębie przedszkola.

Budynek przedszkolny udostępnia swoją przestrzeń wielu osobom, dzieląc ją na różne pomieszczenia i tworząc ty m samym:

•    przestrzeń dydakty czną ogólną (sale zabaw i zajęć dla dzieci z poszczególnych grup wiekowych) wyposażoną w meble, przybory sportowe, w różnorodne zabaw ki i pomoce dy dakty czne;

•    przestrzeń specjalistyczną (sale gimnastyczne, pracownic logopedyczne, gabinety lekarskie, gabinety terapeutyczne, stołówki, pomieszczenia pracowników technicznych, kuchnię) wy posażoną w odpow iedni sprzęt specjalistyczny, dydaktyczny, rehabilitacyjny;

•    przestrzeń wielofunkcyjną (aula. hol) przeznaczoną na spotkania, zebrania czy zabawy okolicznościowe;

•    przestrzeń komunikacyjną (ciąg kory tarzy i szlaków łączących inne, specjalistyczne pomieszczenia ze sobą);

•    przestrzeń administracyjną (gabinet dyrektora, pokój księgowej, kasa)

Przestrzeń w tym znaczeniu niekoniecznie oznacza pomieszczenia, między

innymi ze względu na wielkość przedszkola. Bywa, że przestrzeń dydaktyczna ogólna zamienia się w przestrzeń specjalisty czną, np.: stołówkę, salę gimnastyczną lub terapeutyczną, a gabinet dyrektora w pracownię logopedyczną

Rodzaje przestrzeni wyznaczonej w przedszkolu, które tu wymieniłam, są bardzo złożone, cechuje je w iclość znaczeń i mnogość elementów, tworzących strukturę materialną. Trudne jest precyzyjne ich określenie, tak samo jak trudna icsl ich właściwa i wyczerpująca klasyfikacja. Związane jcsl to z faktem, iż elementy różnicujące charakter przestrzeni są bardzo liczne i często wieloznaczne.

Architektura całego przedszkola, pojedynczej sali oraz jej wyposażenie w specjalistyczne udogodnienia, meble, zabawki, pomoce dydaktyczne, mogą stać się według R. Mcighana™ formą szczególnego zniewolenia nauczyciela. Autor ilustruje to przez wprowadzenie analogii nauczyciel-ofiara.

Przestrzeń, którą oddaje swoim dysponentom przedszkole oraz jej struktura materialna ściśle określają:

•    sposób prowadzenia zajęć z dziećmi (rodzaj zabaw, zajęć dydaktycznych i wychowawczych, prowadzenie lub nic pracy o charakterze opiekuńczym);

•    charakter zdarzeń, warunkując częściowo ich typ i przebieg, mogąc je inspirować, znacznie utrudniać lub eliminować;

•    model nauczania i uczenia się. sposób prowadzenia opieki nad dzieckiem, organizację pracy, wzajemne stosunki między jednostkami i grupami.

Wpływy architektury przedszkola oraz jego zasoby materialne w dużej mierze determinują całość pracy przedszkola, aktywność wszystkich jego pracowników, dookreślają rolę dzieci i rodziców. Przykłady szczegółowego planu pomieszczenia illa nauczy ciela i dzieci oraz precyzyjny sposób wykorzystania przestrzeni i materii przedstawia B Fisher.²⁰⁵ Przestrzeń potraktowana jest przez nią jako środek zapewniający dzieciom możliwość właściwego rozwoju, bezpiecznej zabawy, ciekawej nauki, doświadczania kontaktów z innymi dziećmi w różnych sytuacjach. Autorka wyznacza przestrzeń dla działalności artystycznej dzieci (art area), przestrzeń do nauki czytania i pisania (reading area i writingarea), przestrzeń do nauki matematyki (math area), miejsce do działalności teatralnej (dramaticplay environment area), miejsce posiłków (snack area). Przestrzeń wy znaczona do różnego rodzaju aktywności, nic stanowi oddzielnych pomieszczeń, lecz jest uzyskiwana poprzez szczególny układ mebli, ustawienie ruchomej ścianki lub w sposób symboliczny, przez jej oznakowanie (napisy, ilustracje, określoną grupę pomocy dydaktycznych, zabawek).²⁰⁶ Nic znalazłam tak szczegółowy ch opisów przestrzeni przedszkola w^r pracach polskich autorów, zajmujących się problematyką wychowania przedszkolnego.

Wprowadzenie podziału ogółu dostępnej przestrzeni ustanawia jednocześnie miejsce pracy w przedszkolu różnym osobom, niezbędnym do realizowania zadań stawianych przed tą placówką. lak więc w przedszkolu pracują: dyrektor, nauczyciele, pracownicy techniczni i dzieci (o pracy dzieci myślę w znaczeniu:

131