IMG31

43 JANUSZ TRUPWDA

lii odpustu wszystkim, którzy w tym dniu odwiedzą kaplicę zamku malborskiego („eapella castri Marien-burg"), gdzie są przechowywane i prezentowane -di-versorum sanctorum rdkjuie"²⁰⁴. Na 30 grudnia 1411 r. datowany jest list krzyżackiego prokuratora generał-_t nego Piotra z Ornety, który wspomina, że relikwie z malborskiej kaplicy nie powinny być już prezentowane jak do tej pory co siedem lat, ale co trzy lata w święto Filipa i Jakuba oraz w oktawie po nich²⁰⁵. W literaturze treść tych dokumentów odnoszona jest jednoznacznie do kościoła na Zamku Wysokim. Tymczasem znane jest Inne, wysokiej rangi miejsce przechowywania relikwii na zamku malborskim - kaplica * Św. Wawrzyńca na Przedzamczu. Znajdowała się tam cenna relikwia Drzewa Krzyża Świętego Kaplica ta otrzymała w 1358 r. od papieża Innocentego VI przywilej gwarantujący czterdziestodniowy odpust wszystkim, którzy pobożnie nawiedzą to miejsce, spełnią pobożny uczynek modlitwy i jałmużny na rzecz kaplicy lub chorych przy kaplicy leżących**.

Jeżeli brać pod uwagę treść dokumentów to nie ulega wątpliwości, że relikwie przechowywane na co dzień w kościele NMP były wystawiane. Żaden jednak z dokumentów nie mówi natomiast - gdzie? jjlą ograniczonego, kręgu iKlbiocgówJgotó.ŁikpnuZ) mogły J>vć prezent o wanC-W kościele. Ale dla mąsy pielgrzymów wydaje się to nieprawdopodobne^

• Nie wykluczając wystawiania relikwii w kościele zamkowym (dla ograniczonej liczby gości) Rainer Zacharfas widział możliwe miejsce masowego nawiedzania relikwii: błonia przed zamkiem od strony wschodniej, na wysokości wielkiego posągu Marii z Dzieciątkiem²⁰⁸. Z kolei Walther Ziesemcr lokalizował

^m Informacja o bulli pochodzi od J. Voigta - por. Poailgc. *. 146, przyp. 1. Jednostkowe użycie w Mdłe nazwy eapella mott wskazywać, te nie chodziło tu o kotoót zamkowy

^m Die Bericbte der Generalprokuratoren des Deutscben Or* dem an die Kurie, Bd 2, bcarb. v. Hans Koeppcn, Gdctingen 1960, s. 152.

^m J. Volgt, Gescbicbie Marienburgs (jak w przyp 12). Betfage Nr. VII; PrUB. Bd V, 2, nr 653.

^m Stoi 2 cym w Sprzeczności wskazany ostatnio przez W. Długołęckiego przekaz o pielgrzymkach do Malborka podejmowanych przez Jakuba Lubbego. gbura z Lłchnów na Żuławach. Miał on zwyczaj udawania się do Malborka trzy razy w roku (w Święta Niepokalanego Poczęcia. Zwiastowania i Wniebowzięcia NMP). aby trzy razy obejść na kolanach *. Marienkirchc’ - Wiesław Długo-kęcki. Kaplica i wikaria Najświętszej Mani Parmy na Bramie Przewozowej w Malborku w łredmowieczu. (w:J Mieszczanie, wasale, zakonnicy, red Błażej Śliwiński (Gdańskie Studia z Dziejów średniowiecza, nr 10). Malbork 2004, s. 62. Jest to jednak przykład jednostkowy i trudno go uogólniać.

** R Zacharfas, Die KeHquienwailfabri . (jak w przyp. 201). s. 301 n.

-anger" po północnej stronie Przedzamcza, w miejscu późniejszego stawu²⁰⁹. Bez szerokiej analizy nie sposób tego problemu rozstrzygnąć, zresztą nie jest to najistotniejsze dla naszych rozważań. Informacja

0    prezentacji relikwii poza zamkiem oparta jest na niedatowanym fragmencie księgi podskarbiego malborskiego²¹®. Znajduje się tam wyszczególnienie zadań. jakie poszczególni członkowie Zakonu Niemieckiego mieli podjąć podczas przygotowywanej prezentacji relikwii (-heyligethom") i udzielenia wielkiego odpustu. Rzecz działa się na błoniach („anger) gdzie budowano ołtarz połowy („der ander alter*). Całość nadzorował mistrz dzwonny²". Organizowano tam procesję z użyciem tyczek (drągów*, baldachimów?)

1    poduszek od kościoła zamkowego do wspomnia-negp ołtarza potowego. Sądząc z rozlokowania pomagających funkcyjnych zakonnych, szła ona krużgankiem. koło refektarza (Kapitularza), zapewne schodami na dół i przez dziedziniec (koło Wielkiego Refektarza) na Przedzamcze. Takie procesje nie były w Malborku niczym nadzwyczajnym. Pisał o nich choćby wspomniany już kronikarz, Johann von Posilge²¹². W każdym razie wiedząc, że w kościele NMP na Zamku Wysokim znajdował się pokaźny zasób relikwii, przyjąć należy, że były one publicznie prezentowa-

^m AMH. s 448.

*** AMH. s 463 - ..Bruder Heynrich von Alen sal hclfen dem głoonctoer uff dem anger gem snyaemchtcr. smedemeister. schu* meister, crjmmermeistcr und der mołmeisier vda der Da merów sullen der ander alicr warten uff dem auger Dy stangen sullen tragen nebin dcm hcyUgethom der vołth «on Diruuw, der voith von Gretoyn, der «ottb voo Sthume, der voith von Leske Item uff der ander syten der vołth von der Lype, der voith vom Bra-ihean. der pAeger von Montow. Item In des meister kdler sal hciffen Koder Kocich der wałtmeister. des pflegers kumpsi von Montow. Peilr vom Zcanter und Henseł Pyser. łn des meysters rempthir sullen czessln tragen und anrichten Gótfryt von Dros-dofff. Gerhart von Lezewkz, bruder Herman. Pauwcl und der jungę karwansherre. Item thores sullen wanen bruder Alff und der vy* meister. Item des broces sullen wanen Syfrit von Łc2ewłcz und Reynhan vom Brodę. Item uff deme husc sullen czessln tragen und anrichten der pherdemarschalk und Prycze vom Leske. Item uff deme gahgc vor dcm rcmthłr sal anrichten der karwansherre wonGrcbm und der snycundster. Item deme bakmeiner sal heMen des broces warten Heynrich yon der Nuwenmolen, Petif stevn-mdster und bruder Luter Im remdr und vor deme remtbir (przekreślone). Item des brotes uff deme gange sal wanen der trłp> płeć und der czimermeister. Item dem kochcmeister uff huse sal hdffen der karwansherre. Item des mcistcrs kochcmeister sal heUTęn der mol meister von der Damerow. Item der vołth von Dirssow, vołth von Grebin. voith von Sthume sullen In des meister remtbir umme geen und sehen. was do gebrechms sye. Item der voith vom Leske sal mit syncn knechtcn undtr cssen In dem vorburge syen und do czuschen".

Ibidem.

~ SRP. Bd III. a. 357, 369.