IMG93

PltiABZK 1 ARCHITEKCI. POPRZEDNICY WITBUWTO8ZA • BUDOWA STROPÓW 1 POSADZEK 115

Czystko, co z ich ksiąg uważałem za pożyteczne, w jedną złączyłem całość, przede wszystkim diateg°» że jak stwierdziłem, wiele ksiąg na ten temat u Greków wydano, u nas zaś niezwykle nało. Pierwszym mianowicie, który wydał taką księgę, był Fuficjusz; również Terencjusz Warro ^ dziele swym o dziewięciu naukach jedną księgę poświęcił architekturze, a Publiusz Septimiusz napisał dwie księgi. Dotychczas jednak nikt nie zajął się tą dziedziną, chociaż również i wśród u dawnych Rzymian byli wielcy architekci, którzy by umieli nie mniej świetnie pisać. Tak więc w samych Atenach, architekci Anistates i Kallaischros, Antimachides i Porinos położyli fundamenty pod świątynię Jowisza Olimpijskiego, którą zamierzał wybudować Pizystrat; po jego śmierci zaniechano jednak budowy z powodu zamieszek politycznych. Otóż kiedy po czterystu latach król Antioch przyrzekł fundusze na ten cel, rzymski obywatel Kosutiusz wybudował _{w s}posób doskonały, z wielką biegłością i znajomością rzeczy, ogromną cellę z podwójną kolumnady _wokoło oraz architrawami i ozdobami rozmieszczonymi według zasad symetrii. Dzieło to nie tylko wśród innych, ale nawet między najwybitniejszymi jest wymieniane. W czte- u rech miejscowościach mamy świątynie o dekoracjach z marmuru, dzięki czemu imiona tych miast słusznie zyskały sławę. Wspaniałość i umiejętne rozplanowanie tych budowli budzi podziw nawet na zgromadzeniach bogów. Najprzód Chersifron z Knossos i syn jego Metagenes zaczęli wznosić w porządku jońskim świątynię Diany w Efezie; wykończyć ją mieli Demetrios, niewolnik samej Diany, oraz Paionius z Efezu. W Milecie ten *ain Paionius i Dafnis z Miletu zbudowali świątynię Apollina, również według proporcji jońskich. Iktinos zbudował w Eleuzis olbrzymią świątynię Cerery i Prozerpiny według porządku doryckiego, bez zewnętrznej kolumnady, ale odpowiednio obszerną do wymagań kultu. Gdy Demetrius z Faleronu objął rządy w' Atenach, n Pilon ustawił kolumny przed tą świątynią, zmieniając ją na prostylos; poszerzył ją w ten sposób dla wtajemniczonych i dodał budowli dostojeństwa. W samych Atenach miał się podobno Kosutiusz podjąć budowy świątyni Jowisza Olimpijskiego, w wielkich wymiarach, według symetrii i proporcji korynckich, jak to wyżej wspomniałem; jego zapi-ków jednak nie znaleziono. Pragnęlibyśmy posiadać objaśnienia pisane nie tylko pr/ez Kosutiusza, lecz również przez Gaiusa Mucjusza, który dzięki wielkiej wiedzy wzniósł ufundowaną przez Mariusza świątynię Honos i Yirtus wraz z kolumnami i architrawern w odpowiednich proporcjach, ściśle według reguł sztuki. Gdyby ta świątynia zbudowana była z marmuru, tak żeby miała w równej mierze wdzięk wypływający ze sztuki, jak dostojeństwo wynikające ze wspaniałości i kosztowności, byłaby zaliczana do naj* pierwszych i najznakomitszych budowli.

Skoro więc wśród naszych przodków znano wielkich architektów w nie niniejszej liczbie niż u u Greków i skoro w naszych czasach jest ich wielu, a tylko nieliczni pozostawili wskazówki, uważałem, że nie powinienem milczeć, lecz w poszczególnych księgach omówić poszczególne działy. Ponieważ w księdze szóstej podałem zasady budowli prywatnych, w księdze siódmej opowiem o wykańczaniu budowli i o sposobach zapewniających im piękny wygląd i trwałość.

ROZDZIAŁ PIERWSZY

Najpierw pomówię o wyrównaniu gruzem, co zajmuje naczelne miejsce przy wykańczam budowli, oraz o tym, jak starannie i przezornie należ)^- postępować, ab) uzyskać trwa o . eze ^ wyrównanie ma być wykonane bezpośrednio na gruncie, trzeba zbadać, czy ^^run* ^    „

stały, następnie należy go wyrównać i nałożyć nań gTuz z zaprawą. Jeżeli zaś wicie albo częściowo naniesiony, trzeba go starannie wzmocnić ubijając palami, rzy wy