IMG 49

Machaon. syn —> Asklepiosa i Epione. Jeden z zalotników —> Heleny. On i jego brat Podalejrios w czasie wojny trojańskiej leczyli rannych wojowników. Zginął zabity pod -> Troją (według jednej legendy przez —> Parysa, według innej przez —> Eurypylosa, syna -> Telefosa). Jego prochy spoczęły w świątyni - sanktuarium w Gerenii (miasto w—»Mesenii).

Maja ('matka', ‘niańka’), arkadyjska nimfa z góry Kyllene, 'jedna z -» Plejad, córek —» tytana —> Atlasa i Plejone. Była matką Hermesa, którego urodził —> Zeusowi na górze Kyllene w Arkadii. ²M. to również italska bogini wiosny, od której wziął nazwę miesiąc maj, choć według innych podań to —>Majus dał nazwę piątemu miesiącowi. Majra, pies ->¹1kariosa. Wskazał on jego córce miejsce, w którym pasterze pochowali Ikariosa po zamordowaniu go. Wizerunek M. umieszczono na niebie jako mniejszą konstelację Psa.

Majus, staroitalski bóg, opiekun wzrostu roślin. Jego imieniem nazwano najpierw trzeci, a później piąty miesiąc rzymskiego roku, co pozostało w kalendarzu do dzisiaj. Bóstwo wspomniane przez Makrobiusza (VI/V w.) w Sa-tumaliach (1,12). W tym samym fragmencie autor wymienia bóstwo żeńskie o imieniu Maia, związane m.in. z kultem -> Wulkana.

Makaria, córka -» Heraklesa i —» Dejaniry. Ugasiła stos na górze Ojta, na którym płonęło ciało jej ojca. Poświęciła swoje życie za cenę zwycięstwa potomków Heraklesa nad ->Eurysteusem. Była bohaterką Heraklidów, tragedii Eurypidesa.

Manto, ¹ córka wieszczka -> Tejrezjasza. Czcicielka bogini -> Artemidy i -> Apollona w Tebach. Po zdobyciu Teb przez -> epigonów M. została ofiarowana wyroczni delfic-kiej, skąd udała się do Azji Mniejszej w celu założenia wyroczni Apollona w Klaros, nieopodal późniejszego Ko-lofonu. Poślubiła tam Kreteńczyka Rakiosa, z którym miała syna —> Mopsosa (czasem uchodził on za syna Apollona). Pauzaniasz wspomina w Wędrówce po Helladzie

Mars • 233

(ks. VII, rozdz. 3, podrozdz. 2; ks. IX, rozdz. 33, pod-rozdz. 2) kamienny tron, na którym wieszczka M. głosiła swoje przepowiednie. Odmienna tradycja ukazuje ² M. w związku z -»Alkmeonem, któremu urodziła syna -> Am-filochosa i -»Tejsifone. ³ Inna M. była córką -» Heraklesa, matką Oknosa (sprzymierzeńca —» Eneasza), który założył miasto w Italii i nazwał je na cześć matki - Mantua, według relacji Wergiliusza (—» Eneida, ks. X, w. 199). W rzeczywistości italskie miasto, Mantuę, założyli w VI w. p.n.e. -»Dorowie. Patrz także Tyber, Niobe.

Many, bóstwa opiekuńcze rzymskiego domu (podobnie jak -» Lary i —> Penaty). Personifikacja dusz zmarłych członków rodziny. Później Rzymianie obdarzali tą nazwą jedynie dusze ubóstwionych zmarłych. Były one wówczas bóstwami świata podziemnego. Czcili je Rzymianie, by odwrócić ich gniew; nazywali dusze zmarłych ‘manes’ - ‘dobrotliwe’, wierząc, że pochlebstwo to zjedna ich przychylność i zapewni opiekę nad rodziną. Powiedzenie „odejść do manów" znaczyło umrzeć. Zdarza się, że M. wywodzi się od Manii, bogini personifikującej szaleństwo, karzącej tych, którzy łamali prawo i zwyczaje oraz nie uczestniczyli w obrzędach. Już wVw. p.n.e., w Prawie dwunastu tablic, mówi się o M. Oprócz tego, że każda rodzina w zaciszu swego domu składała M. ofiary, ustanowiono ich kult publiczny, tzw. Parentalia, odbywające się od 13 do 21 lutego.

Marpessa, córka króla Etolii Euenosa i Alkippy, wnuczka -> Aresa i Demonike. Choć była zaręczona z —»Idasem, porwał ją Apollo. -> Zeus jednak umożliwił jej wybór, wybrała Idasa, z którym później miała córkę Kleopatrę, nazwaną -»Alkyone.

Mars (oskijski Mavors, sabiński Mamers, etruski Maris, gr. -»Ares), staroitalskie bóstwo wiosny, przyrody i rolnictwa. Ówcześni pasterze oddawali mu w opiekę trzody, które bóstwo chroniło przed wilkami. U Rzymian M. był bogiem wojny, obok Jowisza i —> Kwirynusa zaliczanym do najpotężniejszych bogów rzymskich; był największym patronem państwa. Armia rzymska nadała mu przydomek ‘Gradivus\ Jego siostrą była ->Nerio (‘siła’). Był też czczony jako ojciec -» Romulusa i —>Remusa, a więc jako ojciec Rzymian. Zwierzętami poświęconymi bogowi były: wilk, dzięcioł i rumak. Kultowymi miesiącami M. były: marzec (Martius) i październik (October). W miesiącach tych Rzymianie rozpoczynali i kończyli wszelkie działania wojenne, co zapewne pozostaje w związku z kultem bó-