IMG)49

28

2. Romantyczny „sposób odczuwani,

Estetyka średniowiecznej Północy

29

Mickiewicz grzmiał do słuchaczy 231 1844: „Czyście odwiedzjj

naturę ludzi pierwotnych”, będąc przekonanym, „że pierwotne ludy pogańskie z konieczności naturalnej były poetami i wy-

przynajmniej te niezmierzone kostnice pod Jeną, Montebcli- być może był to warunek wyłonienia się — po raz pierwszy Auerstaedtem, gdzie leżę kości tysięcy męczenników, któri ^w knurze europejskiej spontanicznej wizji pra-cierpieli i polegli za sprawę postępu, a zatem za sprawę chrJ = = asó w Autor Nauki nowe; usiłował przeniknąć „poetycką

ścijaństwa?" (XI, 377).

Mesjanizacja średniowiecza to mediewizacja ludu nowożj

nego; mediewizacja to nobilitacja przez ducha średniowiec

Opowiadały się za pomocą postaci poetyckich”. Te postacie —

_ ,    , . . ,    ... , .    —i—^—r—j—•—^boskie lub bohaterskie — „wyrażają uczucia, pełne potężnych

Tak zamykał się krąg Mickiewiczowskie; utopii średniow,, _{namiątnościi a zatem wzniosIe} , _{budzące podzłw}»... _EwokuJąc

cza środka czasów.    poetyckie piękno pierwotności, Vico kładł podwaliny pod

wszystkie estetyki rebarbaryzacji, a głównie pod estetykę romantyczną.

VIKIAŃSKA BAŚŃ O GIGANTACH    Ogromna siła wyobraźni wywołała tę dziwną „odnogę inter

pretacyjną” od Biblii (choć potępioną za niezgodność z nią), Posłużyliśmy się jednak tutaj techniką wyprzedzenia. Każd jak można ją nazwać, noszącą tytuł: O powszechnym potopie rehabilitacja etycznego i estetycznego ideału średniowiec: i olbrzymach. Potomkowie Chama, Jafeta i Sema, wyrzekłszy musiała — w sposób utajony czy jawny — odwoływać się d się prawdziwej wiary swego wspólnego ojca Noego, rozpro-romantycznej koncepcji pierwotności i naturalni szyli się po świecie, a raczej „po ogromnej puszczy ziemskiej”, ści. Dla jej charakterystyki posłużą trzy nazwiska: Vic jaką ten świat przedstawiał — i oto, co się z nimi stało: „Chro-Herder Hugo.    niąc się przed dzikimi bestiami, w jakie wielka puszcza z pew-

Estetyczna rewaloryzacja barbarzyństwa w epoce roman ^ności3 obfitowała, ścigając kobiety, które wówczas z koniecz-tycznej czerpała przede wszystkim z historycznych i historii ^nośc‘ Wy ^dz‘kie, oporne i płochliwe, rozbiegli się w poszuki-zoficznych wizji Giambattisty Vico, z kolejnych wydań Naut waniu pożywienia i wody. Matki opuszczały swe dzieci, które nowej, zwłaszcza zaś z tego, co sam autor nazwał „odkrycie niejednokrotnie wzrastały nie słysząc ludzkiego głosu, nie zna-prawdziwego Homera”, czyli Homera barbarzyńskiego. Roi W ^ludzklch obyczajów; toteż popadły one w stan zupełnego myślnie użyłam określenia „wizja”. Uzasadnione byłoby b Starzącego zdziczenia. Matki, nakarmiwszy dzieci pozwalały wiem potraktowanie obrazu czasów olbrzymów i bohateró “ J^ak zwierzętom tarzać się nago we własnym kale, a odsta-u Vico jako swoiście preromantycznej konstruk    j^{e od} P‘^e™ Porzucały na zawsze Dzieci wzrastały

.....    ,    . .    i • •    1 i •    wśród własnych ekskrementów, których sole azotowe znako-

cu literacko-wizjonerskiej; w takim znaczeni! . .    . ; . ,    . .    .    . .    „    .___* •    ___„

, « / *    L , . u . i micie użyźniały glebę, i musiały przedzierać się przez wielką

Nauka nowa mogłaby być umieszczona obok innych w i z y    n_ieZwykl_e rozrośniętą po potopie. Były zatem zmu-

nych rekonstrukcji pierwotności, jak np Prt _{szone żać} , _{napinać mięśnie}, ; _wskutek ,_ych wy_sii_ków Macphersona czy O Slaumńszczyżn,e przed chrzty _{[ch organizmów przenikały} obficie sole azotowe. Pozbawio-ścijo rtioem a owskiego.    ne jakiegokolwiek lęku wobec bogów, rodziców lub nauczycieli,

„Cud vikiański to odkrycie metody nowożytnego historyk _{którzy by hamowali je w} „jęku dziecięcym, ogromnie wzmac-mu i stworzenie swoistej architektomki dziejów, wprawionyc! _{niał gwoje mięśnie} * _kości> nabierając takiej tężyzny i siły, w spiralny ruch postępu Wielu badaczy żywi zgodne prze _{że stawały się} olbrzymami” (161).

świadczenie, ze obraz wieku bohaterskiego u Vico jest dzie Zadziwiająca jest ta „teoria stawania się olbrzymem”, żąłem wyjątkowego geniuszu. Trzeba uruchomienia nadzwyczaj dziwiająca zresztą tak, jak i inne wywody Vico, w których nej siły wizyjnej, by przebić się przez utrwalone wyobrażeni swoboda mitologicznej wyobraźni podobnie łączy się z pedan-o czasac pierwotnych i antyku, by pozbyć się zaszczepione# tyczną ścisłością „naukowych” wyjaśnień. Równie zdumiewa-

przez Oświecenie i klasycyzm wstrętu do „barbarzyństwa' ____

Vico wprawdzie miał do świata barbarzyńskiego stosunek am G. Vico, Nauka nowa. Przeł. J. Jakubowicz. Oprać, i wstępem biwalentny: fascynacji i grozy, czuł się wobec niego obco, al« poprzedził S. Krzemień-Ojak, Warszawa 1966, s. 31.