IMG)52

IMG)52



34


7. Romantyczny „sposób odczuwań.


Estetyka Średniowiecznej Północy


35


wym przedmiotem nowelki Magnuszewsk iego — rozpaś* namiętność erotyczna niewiernych żon i okrutna namiętne zdradzonych mężów, nieokiełznanych w żądzy pokarania wiernych kobiet. W Przedmowie autor wyznawał, że jego zd niem „serce niewiast miało i ma osobną historię” (99) i| przedmiotem jego zainteresowania są nie tylko ,.zdarzenia» czyste”, w których „świecą częstokroć symbola mistyczne pn żytej mocy a żywej siły” (95), lecz również dzieje uczuć, ev. lucja miłości i języka miłości. Wśród historycznych odmi miłości i namiętności wyróżniał „chuć, chuć dyszącą fizyc nością, zachceniem” (98) i tak określał sens swego gestu kre torskiego w Krwawym chrzcie: „Żona pół-bałwochwalczą Lacha niech ma chuć, wszak niech ma serce jeno co nagab wane początkowaniem chrześcijańskiego wstydu” (99).

Przedmowa ta to zresztą jeden z najciekawszych objawć świadomości historyzmu romantycznego, który sięgał równi do historii uczuć jako przedmiotu swych zainteresow; i badań. Deklarując się jako historysta Magnuszewski w Prze: mowie ostentacyjnie protestował przeciwko sentymentalno-s łonowej manierze przedstawiania miłosnych perypetii zaws: w ten sam, monotonnie ogładzony sposób. Namiętność miał przybierać u niego rozmaite postacie — zależnie od historya nego momentu.

Łatwo byłoby wybrać cokolwiek z nowelki Magnuszewskie go, żeby czytelnikowi niniejszego studium dać wyobrażeni

0    charakterze tej prozy, ale może najbardziej dobitnymi cecha mi stylistycznymi odznacza się fragment, przedstawiający ói tytułowy „krwawy chrzest” — rozprawę rozsierdzonego męź z niewierną żoną: „Toż wpadł do dworca swego Owada Ja

1    żonę ściągnął z proga za sobą. Targnął za upięcia oburącz, a rozdarła się chustka i naga głowa Swatochny z białą jej szyj zaświeciła mu w oczy wprost. On nie ciął, on poczynał sro gości uczyć się. [...] Zgrzytnął zębami Owada Jan, to in; wspomniało, że kaleczy ząb, porwał tedy zębami włosy jej H włosy miękkie, przepadziste dały się rwać i targać w kłąb, al* na nich nie widać bólu. Krzyk z gardła żony on ino brał strach, za niewieścią broń. Janowi Owadzie trza było znak' boleści, żeby coś pociekło wskroś; żeby coś wyszło z karbów skóry, żeby do jego oczu przemówił ból. On chciał tak pełnegbólu, jak pełną zemstę miał, żeby aż w oczy się kładł, w uszj się lał i wrzeszczał o cierpieniach stękiem lwa. Więc z włosó* skoczył na Swatochny twarz, a w pomoc zębom pazury ml przybiegły; boć on dopiero w srogości ptakiem poczynał być. Już teraz szyi nie widać Swatochnie, pociekła krwią od pocałunku męża; krew zrazu mała bryzga jak deszcz kroplami, wreszcie lunęła Owadzie do ust, i wystarczyła na jedno połknięcie gardła. Tu Owada zwilczył się, już w srogości zwierz; po piersiach, po łonie Swatochny skacze ręką i nogą jak dzik; podarte jej ciało dla niego ciernia krzak; on się kole nimi [...] Aże na koniec wyleciał z piersi Swatochny wrzask pierwszy, ostatni żoniny dech. — Skończył Owada Jan swój chrzest; co zostało żony jego, zabierze ksiądz i grób” (120).

Magnuszewski włożył wiele w ten warsztatowy pokaz sprawności w rytmizowanej prozie frenetycznej. Przede wszystkim zaś starał się o stworzenie literackiej odpowiedniości między namiętnością samą a stylem namiętności. Wybrał do tego celu sposób mówienia rwany, chropowaty, nacechowany brutaliz-mami; chciał pokazać naocznie, jak człowiek staje się zwierzęciem, jak „wilczy się” w bestialskiej namiętności. Romantycznie pojmowana pierwotność uzyskała tu swój stylistyczny wyraz, a zbrodnia nie została potępiona, gdyż zrodziła się z autentycznego pierwotnego porywu. Grabowskiego raził obecny i w innych utworach Magnuszewskiego, w których próbował nadzwyczaj dosadnego „ożywienia przeszłości”, styl „gwałtowny i konwulsyjny”, „styl przesadzony i prowadzenie w skokach”, „upodobane dziwaczne tryby pisarskie”, uprawianie literatury „w skokach, naciąganiach, upędzaniu się za osobliwością, w wyrazach dzikich i zapomnianych”. Wszystkie te objawy krytyk przypisywał napuszonemu, wysilonemu stylowi romantyzmu francuskiego, gdzie „wymyślono bogatą paletę malarzowi historycznemu złożyć z próchna i śniedzi archaizmu” *.

Inaczej zupełnie na stylistykę pierwotności zapatrywał się Lucjan Siemieński, który sam w „Ziewonii” zatrudniał się odnalezieniem właściwego stylu dla literackiego słowianofilstwa. W liście do tegoż Grabowskiego jeszcze z połowy 1838 r. trylogię Magnuszewskiego wówczas już gotową do druku nazywa „cudnym utworem” i zestawia Korzeniowskiego jako dramato-pisarza z Magnuszewskim, uznając go za „najznakomitszego z naszych pisarzy dramatycznych”. Przeciwstawienie Korzeniowskiego i Magnuszewskiego dlatego jest tak ważne, że od-

** M. Grabowski, Literatura romansu w Polsce. Część druga w jego dziele: Literatura i krytyka, t. II, Wilno 1840, s. 120, 109, 108,113.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG)40 10 I. Romantyczny „sposób odczuwania’ Estetyka średniowiecznej Północy U Historyzm kolorytu
IMG)49 28 2. Romantyczny „sposób odczuwani, Estetyka średniowiecznej Północy 29 Mickiewicz grzmiał d
IMG)50 30 I. Romantyczny „sposób odczuwa Estetyka średniowiecznej Północy SI nie mógłby zrodzić styl
IMG)51 32 I. Romantyczny „sposób odczuwani« Estetyka średniowiecznej Północy 33 tycznej tęsknoty czy
IMG)75 80 I. Romantyczny „sposób odczuwanio* Estetyka średniowiecznej Północy•I Tam, gdzie Szajnosze
IMG)49 28 2. Romantyczny „sposób odczuwani, Estetyka średniowiecznej Północy 29 Mickiewicz grzmiał d
IMG)42 14 I. Romantyczny „sposób odczuwania1 Estetyka średniowiecznej Północy 15 nem. Widać tu
IMG)43 16 I. Romantyczny „sposób odczuwania" Estetyka średniowiecznej Północy 17 więcej cechy
IMG)57 44 I. Romantyczny „sposób odczuwania’ Estetyka średniowiecznej Północy 45 niowieczną
IMG)58 46 I. Romantyczny „sposób odczuwania Estetyka Średniowiecznej Północy 47 „gotycka świątynia
IMG)65 60 I. Romantyczny „sposób odczuwany Estetyka średniowiecznej Północy 61 nania pewna hipoteza
IMG)67 64 I. Romantyczny „sposób odczuwani# Estetyka średniowiecznej Północyes wybujały indywidualiz
IMG)61 52    I. Romantyczny „sposób odczuwana Estetyka średniowiecznej Północy
IMG)44 I. Romantyczny „sposób odczuwania" Estetyka średniowiecznej Północy 19 Oczywiście,
IMG)39 I. Romantyczny „sposób odczuwania Estetyka Średniowiecznej Północy    9 nach.
IMG)46 22 I. Romantyczny „sposób odczuwania■» Estetyka łrednłoioieczne) Północy 23 nego mitu

więcej podobnych podstron