IMG)61

IMG)61



52    I. Romantyczny „sposób odczuwana

Estetyka średniowiecznej Północy    53

były wybitne cechy owego fantazmatycznego życia architekta ry gotyckiej w wyobraźni romantyków.

Po pierwsze, gotyk lokował się w marzeniach o nim jaw „antyantyk" i swobodnie kojarzył się z rozmaitymi przejawanj tego, co egzotyczne (arabskie, mauretańskie, egipskie, azja, tyckie, chińskie). W świadomości współczesnych „architektur gotycka znajdowała się poza właściwą cywilizacją europejski i mieszała się ze światami dalekimi w historii i w przestrzeni Klucza do jej tajemnic szukano nawet w Egipcie faraonowi (89).

Katedra gotycka dla romantyków była zadziwiającym moi \,numentem pluralizmu. Np. skupiała w sobie wszystkie stronj świata: „Północ druidyczną, Południe egipskie, Wschód islit miczny. Jednakże czwarta strona nie jest antyczna, lecz chiij ska” (90). Tutaj zatem objawiała się również istotna cechi historyzmu preromantycznego i romantycznego: odkrycie tęgi co konkretne i historyczne, jako tego, co egzotyczne. Pluralis: pozwalał zaś na równouprawnienie estetyczne egzotyzmu. Rs | habilitacja gotyku wpłynęła w sposób niewątpliwy na utrwal* nie się egzotyzmu jako postaci historyzmu.

Po drugie, baśń o początku gotyku zyskiwała szczegółu znaczenie w związku właśnie z jego „europeizacją”. Baltruśaiti zajął się również sposobami niedopuszczenia gotyku do cywili I zacji rodzimej (Fenelon np. był przekonany o jego pochodzeń* islamicznym) i wskazał na konieczność stworzenia takiej „fik cji genezy” architektury gotyckiej, która by ją „mitologizc wała" w Europie. Stąd „wybuch legendy naturystycznej, któtt jednak [...] nie osłabiła' teorii o obcym pochodzeniu. Średnic wiecze romantyczne rekonstruowało się wśród sprzeczności” -i tak, że baśń arabska dziwnie łączyła się z lasami druidycznyff (87);

Wiadomo, że mit powstania, opowieść o początku wpisuje s* zazwyczaj w legitymację genealogiczną jako rodzaj upraw* mocnienia roszczeń do legalizacji. Coś, co ma początek, a r* czej mit początku — jest legalne. Otóż zalegalizowani gotyku za pomocą opowieści o jego leśnym pochodzeniu, ja' to zaraz zobaczymy, zajmuje szczególne miejsce w romantyce nych wyobrażeniach. Początek gotyku miał być wyprowadzi ny z samego życia natury, katedra to naturalna budowla leśni „leśne Państwo Boże” (79). Najciekawszą część rozprawy Ba' truśaitis poświęcił właśnie rekonstrukcji wspaniałego roman*

architektury-natury leśno-gotyckiej, będącej tworem ludów leśnych, skamieniałą tajemnicą druidów żyjących wśród pradawnych borów i puszcz.

GOTYCKIE DRZEWO ŻYCIA

Efektowne studium Baltruśaitisa zaczyna się od trzech cytatów: z Goethego, Chateaubrianda i F. Schlegla. Pisarze ci ujawniają znamienne zbieżności, które staną się przedmiotem i naszych rozważań, gdyż to tutaj właśnie ukształtowała się gotycka tkanka romantyzmu europejskiego.

Młody Goethe stanął przed katedrą w Strasburgu w r. 1770. Jego rozważania O niemieckiej architekturze*• (1772) zawierają komplet wątków, które będą się przewijały przez cały romantyzm; zresztą dobrze to rozumiał sam Goethe, który później odszedł od swych młodzieńczych uwielbień, lecz w autobiografii Z mojego życia. Zmyślenie i prawda pocieszał się myślą o „młodych, dzielnych ludziach”, zajmujących się z nieopisanym zapałem i namiętnością tym, co on sam już dawno porzucił — „pociągnięty przez bardziej doskonałą sztukę”. Wtedy jednak, kiedy oddawał się bezwzględnej admiracji katedry w Strasburgu, musiał odnaleźć dla niej przede wszystkim miejsce estetyczne. I uczynił to, otwierając drogę dla innych.

W roztrząsaniach Goethego panuje zasada, którą dogodnie byłoby nazwać przez przytoczenie określenia autora: „jedna, żywa całość” (219). Chodzi bowiem o estetykę organi-cystyczną i jej decydujące kryterium — umiejętność tworzenia całości „z rozproszonych elementów”. Nie bez powodu też używa Goethe zwrotu „żywa całość”, akcentując w ten sposób nie-mechaniczność, organiczność zespolenia poszczególnych składników. Dalej polemicznie akcentuje: „bo widzę piękno tam, gdzie ty dostrzegasz tylko siłę i szorstkość” (219). Możność dostrzegania piękna w tym, co u pięknoduchów nie uchodzi za piękno, wynika z założenia, że „sztuka jest najpierw twórcza, zaś dopiero potem piękna” (219). Twórcza oznacza również — zgodnie z romantycznym wyobrażeniem piękna — „charakterystyczna”. Pojawia się przykład „dzikusa” — jego twór „choćby był złożony z najbardziej dowolnych form, bę-

w j. w. Goethe, O niemieckiej architekturze. Przeł. A. Pa lińska, w: Teoretycy, artyści i krytycy o sztuce 17001870.


Wyszukiwarka

Podobne podstrony:
IMG)65 60 I. Romantyczny „sposób odczuwany Estetyka średniowiecznej Północy 61 nania pewna hipoteza
IMG)40 10 I. Romantyczny „sposób odczuwania’ Estetyka średniowiecznej Północy U Historyzm kolorytu
IMG)49 28 2. Romantyczny „sposób odczuwani, Estetyka średniowiecznej Północy 29 Mickiewicz grzmiał d
IMG)50 30 I. Romantyczny „sposób odczuwa Estetyka średniowiecznej Północy SI nie mógłby zrodzić styl
IMG)51 32 I. Romantyczny „sposób odczuwani« Estetyka średniowiecznej Północy 33 tycznej tęsknoty czy
IMG)75 80 I. Romantyczny „sposób odczuwanio* Estetyka średniowiecznej Północy•I Tam, gdzie Szajnosze
IMG)49 28 2. Romantyczny „sposób odczuwani, Estetyka średniowiecznej Północy 29 Mickiewicz grzmiał d
IMG)42 14 I. Romantyczny „sposób odczuwania1 Estetyka średniowiecznej Północy 15 nem. Widać tu
IMG)43 16 I. Romantyczny „sposób odczuwania" Estetyka średniowiecznej Północy 17 więcej cechy
IMG)57 44 I. Romantyczny „sposób odczuwania’ Estetyka średniowiecznej Północy 45 niowieczną
IMG)58 46 I. Romantyczny „sposób odczuwania Estetyka Średniowiecznej Północy 47 „gotycka świątynia
IMG)67 64 I. Romantyczny „sposób odczuwani# Estetyka średniowiecznej Północyes wybujały indywidualiz
IMG)52 34 7. Romantyczny „sposób odczuwań. Estetyka Średniowiecznej Północy 35 wym przedmiotem nowel
IMG)44 I. Romantyczny „sposób odczuwania" Estetyka średniowiecznej Północy 19 Oczywiście,
IMG)39 I. Romantyczny „sposób odczuwania Estetyka Średniowiecznej Północy    9 nach.
IMG)46 22 I. Romantyczny „sposób odczuwania■» Estetyka łrednłoioieczne) Północy 23 nego mitu

więcej podobnych podstron