Labuda1

Eksplikacja tekstu 111

i niemożność porozumienia między ludźmi. Wielu przykładów dostarcza tu twórczość J. Andrzejewskiego, K. Brandysa i „młodych”, którzy — jak Marek Hłasko — pokazywali nieustanny rozdźwięk marzeń z rzeczywistością i uczuciowe niepowodzenia swych bohaterów.

Wskazówki bibliograficzne

R. Barthes, Działalność struktur alistyczna, w: R. Barthes, Mit i znak, oprać. J. Błoński, Warszawa 1970.

R. Jakobson, Co to jest poezja, w: Praska Szkoła Strukturalna w łatach 1926—1948, pod red. M. R. Mayenowej, Warszawa 1966; oraz Poetyka w świetle językoznawstwa, w: Współczesna teoria badań literackich za granicą, oprać. H. Markiewicz, t. 2, Kraków 1976; (przedruk w: R. Jakobson, W poszukiwaniu istoty języka, t. 2, Warszawa 1989.

J. M. Łotman, Wykłady z poetyki strukturalnej, w: Współczesna teoria badań literackich..., jw.

A. Okopicń-Sławińska, Relacje osobowe w literackiej komunikacji, w: Problemy teorii literatury, red. H. Markiewicz, seria II, Wrocław 1976.

J. Sławiński, Analiza, interpretacja, wartościowanie dzieła literackiego, w: Problemy metodologiczne współczesnego literaturoznawstwa, red. J. Sławiński i H. Markiewicz, Kraków 1976.

Wokół strukturalizmu, „Pamiętnik Literacki” 1974, z 3.

„Polonistyka” 1992 nr 5

EKSPLIKACJA TEKSTU¹

Aleksander Wit Labuda

We współczesnych polskich szkołach już tylko na lekcjach łaciny, i to w bardzo okrojonej postaci, praktykowało się metodę rozbioru tekstu, której wzorzec wypracowali nauczyciele języka ojczystego w starożytnej Grecji. Pod nazwą praelectio metoda była stosowana przez nauczycieli literatury i retoryki w dawnym Rzymie, a w nowożytnej Europie, od średniowiecza poczynając — w nauczaniu łaciny i greki. W humanistycznych kolegiach zaczęto ją stosować przy komentowaniu utworów pisanych w językach ojczystych, potem została wprowadzona do gimnazjów, a pod koniec XIX wieku zarzucona wraz z retoryczno-literackim modelem nauczania języka ojczystego. Wyjątkiem stały się szkoły francuskie, bo choć i tam do programów weszła historia literatury, to stara praelectio zachowała się pod nazwą eksplikacji tekstu i jest do dziś praktykowana w szkołach średnich i w uniwersytetach, przede wszystkim, choć nie tylko, przy rozbiorze tekstów literackich.

1

Jest to początkowy fragment artykułu; pominięto bardzo obszerną eksplikację Pana od przyrody Z. Herberta.