Obraz9

i 14

i 14

wielu teraz mrących ludzi, o których przyjaciele pi-

Dlaczego? Co robił Słowacki, żeby zachować własny pogląd i co robili czytelnicy, żeby tego nie zauważyć rr!'W ⁱ przyjąć do wiadomości? Przy tym jeszcze trzeba | ) wspomnieć o pokrewieństwie postaci Lambra i Kordia-v!'rvV ^na> ^{co zresz}^ uwydatnił sam Słowacki, kładąc przed dramatem wydanym w r, 1834 motto z Lambra i wy-dobywając w ten sposób dialogiczny związek obu utwo-rów. Najistotniejszym rysem owego związku było oczy-&|jj| wiście podobieństwo obydwu bohaterów — spiskowca i powstańca, ich skażenie myślą o egzystencji, świado-mością egzystencji, dramatem egzystencji, ich „poło-wiczność”, niedokończenie, niezdolność do czynu — to Hgraf wszystko, co ich różniło od Konrada Wallenroda. Sam Skljjl Słowacki bardzo dobitnie scharakteryzował swego boha-lll tera: „Lambro jest to człowiek będący obrazem nasze-go wieku, bezskutecznych jego usiłowań, jest to wcie-| i \ lone szyderstwo losu, a życie jego jest podobne do źy-

1, czym być mogli, o których nieznajomi mówią, że nie byli niczym”.

A więc bohater, przynajmniej wedle intencji Słowac-

kiego, wcale znów nie taki wyjątkowy — przeciwnie, powiedzielibyśmy nawet: „typowy” dla wieku, taki, jak wielu ówcześnie. Czy było w tym twierdzeniu i w tej

kreacji jakieś nadużycie Słowackiego? Czy posłużenie

się tylko literacką sztancą odbitą z postaci Byrona prze-

de wszystkim? Świadectw na wiarygodność sądu Sło-

liście do Konstantego Gaszyńskiego z 9111836 roku tak

m wackiego można by przytoczyć wiele, ale poprzestańmy .£.}/• na jednym, za to bardzo wyrazistym. Oto Krasiński w

siebie ^portretował, oczywiście nie bez wpływu, ale

i spontanicznej paralelności wobec popularnych artykulacji „choroby wieku” (ftertć Chateaubrianda, powieści

poetyckie Byrona, w roku 1836 ukazała się właśnie Spowiedź dziecięcia wieku Musseta): „Wicku mojego nie

■

cierpię, a jednak wszystko we mnie zgodne z wiekiem, w którym tyję: te same rozhuzdane żądze i niemożność ta sama, te same półwiary i półbłyski rozumu i ta sama nuda ogromna, straszna, piekielna, zimna jak lód, pożerająca jak ogień. O, Ty nie wiesz, jak często przychodzi mi na myśl samobójstwo’*.

Najciekawsze może jest tutaj odczucie drażniącej an-tynomiczności własnego położenia: niechęć do czasu, w którym się żyje, i jednocześnie intymna przynależność do niego, skrajność i połowiczność połączone jakby w jednym odruchu, nawet „nuda’* — ta słynna choroba wieku — charakteryzowana jest poprzez oksymoron lodu i ognia. Krasiński nie ma wątpliwości, że to nie-s kła many portret dziecięcia wieku uwięzionego w zimnym piekle. Lambro i Kordian są tacy sami! Posłuchajmy:

Lambro! ty w słowach dajesz mi obłudę,

Nie odpowiadasz szczerze, gdy zapytam.

Na twoim czole z przerażeniem czytam,

Ostatni stopień wszystkich nieszczęść — nudę.

[. . , / . v . . . . ■ ;^:*^v:    ]

Lecz na twym czole jakiś szatan mięsza

Rozpacz ze śmiechem, śmiech blady z cierpieniom...

Lambro o sobie:

Przywykłem kruszyć serca — a gdy kruszę, Patrzeć, jak cierpią, i śmiać się szalenie.

Lambro-opiu mis ta nad trupem kochanki:

A Lambro... on był szatanem — czy głazem! Lambro schylony nad takim obrazem,

Śmiech miał na licach, wesołość na czole.

Ten śmiech ustami wydany blademi,

To były trucizn wracające bole,

Był to śmiech Lambra — ostatni na ziemi.