skrypt 13

- 14 -

Skrypt

1.    kazania proste i krótkie, których cel był czysto użytkowy i przeznaczone były do ogółu wiernych. Były to np. kazania „pouczenie dla braci” biskupa nowogrodzkiego Łukasza Żydiaty.

2.    kazania uroczyste, które ściśle przestrzegały zasad retoryki. Wzorowane były na tradycji krasomówstwa bizantyjskiego i adresowane były do wąskiego grona ludzi, do elity ludzi wykształconych. Przykładem są np. kazania metropolity kijowskiego Iłariona. a później w wieku XII kazania Klimenta Smolatycza i Cyryla Turowskiego.

„Słowo o prawie i łasce” jest uroczystą homilią, którą wygłosił sam Iłarion między 1037 a 1050 rokiem, zanim jeszcze został metropolita. Wygłosił ją w obecności Jarosława i jego małżonki Ireny, prawdopodobnie w soborze św. Sofii.

Słowo opiera się na porównaniu/ przeciwstawieniu sobie Starego i Nowego Testamentu. Stąd to porównanie „prawa” i „łaski”. Pojęcie „prawa” ma określać nacechowany przymusem stosunek Boga do ludzi, zastąpiony w Nowym Testamencie opartym na zasadzie wolności stosunkiem „łaski”.

Właśnie przez to porównanie autor stawia twierdzenie o wyższości chrześcijaństwa jako religii powszechnej, otwierającej drogę do zbawienia wszystkim, bez wyjątku, narodom świata. Wywodzi z tego twierdzenia historiozoficzną koncepcję, która ma uzasadnić równouprawnienie Rusi w gronie narodów, które przyjęły wiarę chrześcijańską.

Słowo podzielone jest na trzy części, tak jak mówi o tym sam tytuł.

1.    część teologiczna rozprawa (1 -24)

2.    pochwała Włodzimierzowi Wielkiego - część historyczna

3.    epilog - modlitwa dziękczynna, w opiekę poświęcała nowourodzony kraj.

Ad I

W dłuższym wywodzie porównuje dw'a porządki w życiu ludzkości, które znalazły wyraz w Starym i Nowym Testamencie, w judaizmie chrześcijaństwie. Logiczny wywód i obrazowe przykłady stanowią przesłanki do końcowej konkluzji o wyższości chrześcijaństwa nad religią Żydów.

Stary Testament	Nowy testament
Prawo przyszło przez Mojżesza	Laska i prawa dane przez Jezusa
Czas prawa przeminął	Czas łaski trwa
Koncepcja zbawienia człowieka przez wypełnienia prawa	Koncepcja zbawienia człowieka z łaski
Wyschnięte jezioro Starego Testamentu	Nawodnione źródło ewangelii

Ad 2

Ta część nawiązuje do spraw współczesnych autorowi i ma charakter wyraźnie aktualno-publicystyczny. Jest to swoista poclnvała na początku samej Rusi i cerkwi ruskiej, a następnie księcia Włodzimierza. Jest on u tym utworze zrównany w godności z wielkimi apostołami. Piotrem i Pawłem, i krzewicielami chrześcijaństwa. Stąd też. bezpośrednie nawiązanie do czasu współczesnych, do osoby Jarosława i jego syna i kontynuatora cywilizacyjnego duchowego dzieła wielkiego ojca.