0270

V. 13. 14.

ANNA : UYKSA ELŻBIETA.

255

Dalsze losy Anny są nam nieznane. Wzmiankowana w dokumencie Przemyśla II z 3 lipca 1280 r. ') Anna domicella de Ocensko, soror nostra charissima, nie jest niewątpliwie niniejszą Anną, córką Bolesława Pobożnego²), ale córką Przemyśla I: nie ma bowiem śladu, iżby pierwsza była mniszką w Owińskiej, gdy przeciwnie co do drugiej fakt ten wyraźnie stwierdzają źródła (V. 8.).

14. Ryksa Elżbieta.

Że Przemysł II zmarł bez potomka męskiego, poświadcza -wyraźnie Janko z Czarnk.^:i) (absgue prole masrulina). Pozostawił natomiast córkę jedynaczkę, unicam filiam, jak się wyrażają Chroń. Ani. Reg. '), Pułkowa⁵'), Kron. Oliw.⁰). W źródłach polskich wcześniejszych, jako to: w Bocz. Tras.⁷) i Bocz. Wielk.^s), nosi ona jedno tylko imię Byksy; w źródłach obcych, jak u Pułkawy⁹), Arnpeka¹⁰). Sifr. eomp. hist.^u) i in. nazywaną jest stale Elżbietą. Przyczynę, tłomaczacą owe zmianę imion, wyjaśnia Chroń. Aul. Reg. ^lL’), mówiąc o ślubie jej z Wacławem II: Ipsa namgue regina, que prius vocabulo proprio Beyczka, nunc vero in coronacione iuhentc reeje mufato no minę Elizabeth nuncupata est. Zmiana imienia nastąpiła tedy z nakazu Wacława, i nie jest wcześniejszą od r. 1803. Dopiero w późniejszych źródłach polskich pojawia się jej imię Elżbieta, i to albo wyłącznie, jak n. p. w Ouaed. memor.^1B), albo w połączeniu z dawniejszem imieniem Byksy, jak w Kalał. bisk. krak. ") i u Długosza¹⁵).

Że była córką Przemyśla z jego drugiej żony, Byksy szwedzkiej (F. 10.), na to wskazuje już samo jej imię, następnie zaś wyraźny przekaz Bocz. Tras.¹⁶): Bieliła, uxor ducis Premislii II, peperit filiam.

Powyższej zapisce o urodzinach Byksy nadaje tenże rocznik datę 1 września 1288 r. Przekaz Rocz. Tras. stwierdza niezależnie od niego Kron. Benesza z Weitm.¹⁷), dając jej w r. 1300 trzynasty rok życia. Małą, łatwo zresztą wytłomarzyć się dającą niedokładność, zawiera w tej mierze Chroń. Aul. Reg.^1S), podając, jakoby Ryksa w 1300 r. miała już czternasty rok życia.

Według tegoż Chroń. Aul. Reg.¹⁹) Ryksa jeszcze za życia ojca, a więc jako kilkuletnie dziecię zaręczoną została Ottonowi, synowi Ottona margrabiego brandenburskiego; małżeństwo nie przyszło jednak do skutku, gdyż narzeczony przed ślubem umarł. Ten ostatni fakt. t. j. śmierć narzeczonego, musiał zajść w każdym razie przed 25 lipca 1300 r., w którym to dniu postanowionem już zostało małżeństwo Byksy z Wacławem czeskim. O którym Ottonie jest tu mowa, tego wyraźnie Chroń. Aul. Reg. nie podaje, a było właśnie w owym czasie w rodzie margrabiów brandenburskich kilku Ottonów, zrodzonych z ojców tegoż samego imienia. Jednym z nich był Otton V Długi, syn Ottona III; nie wchodzi on tu jednak w rachubę zarówno ze względu na znaczną różnicę wieku w porównaniu z Ryksa, jako też i z tego powodu, że jeszcze od roku 1268 żonaty był z Judytą, hrabianką henneberską, która go przeżyła. Drugim był Otton VI Mały, również syn Ottona III; i ten jednak nie rńoże tu być brany na wzgląd, albowiem już r. 1291 wstąpił do zakonu, a umarł dopiero r. 1303; zresztą od r. 1279 zaręczony był z Jadwigą, córką króla Rudolfa I. Pozostaje zatem już tylko jeden Otton, syn Ottona V Długiego, występujący w dyplomatach r. 1291, który później (przed r. 1298) wstąpił rzekomo do zakonu Jahannitów-°), a o którym żadnych dalszych wiadomości nie posiadamy. Szczegół o wstąpieniu Ottona do zakonu sprzeciwia się wiadomości Chroń. Aul. Reg., według którego małżeństwo jego z Ryksa rozerwane zostało przez śmierć; gdy wszelako zważymy, że przekaz o stanie zakonnym Ottona nie jest wiarogodnie poświadczony, snadno możemy uwierzyć zapisce Chroń.

1) Kod. dypl. Wielk. I. nr. 496. — 2) Jak dawniej przypuszczał Ulanowski, Kilka słów o małż. Przem. II. Rozpr. Akad. Umiej. Wydz. hist.-fil. XVII. 274. Mniemanie to odwołał Ulanowski w późniejszej pracy: O założeniu klaszt. św. Andrzeja w Krak., Pam. Wydz. hist.-fil. Akad. Umiej. VI. 36. — 3) Mon. Pol. II. 648. — 4) Font. rer. Boh. IV. 85. — 5) D 0-bner, Mon. hist. Boh. I. 256. — O Mon. Pol. VI. 13. — 7) Ibid. II. 852. — 8) Ibid. III. 41. — 9) Dobner, Mon. hist. Boh. I. 256. 263. — 10) Pez, Script. rer. Austr. I. 1234. — U) Mon. Germ. SS. XXV. 718. — 12) Font. rer. Boh. IV. 86. — *3) Mon. Pol. III. 743. — 14) Ibid. III. 365. — 15) Hist. Pol. III. 3 i n. — 16) Mon. Pol. II. 852. — 17) Font. rer. Boh. IV. 463. — 18) Ibid IV. 86. — 19) Ibid. IV. 85. — 20) Daty, dotyczące Ottonów, por. u Cohna, Stammtafeln, tabl. 73.