0271

25(1

KYKSA ELŻBIETA.

V. 14.

Ani. Reg., iż raczej śmierć, aniżeli kondycya zakonna stanęła na przeszkodzie zawarciu małżeństwa, tein hardziej, że nie ma już w rodzie brandenburskim żadnego innego Ottona, do którego mogłaby być odniesiona wiadomość o zaręczynach jego z Ryksą.

O małżeństwie jej z Wacławem II, królem czeskim i polskim, nadmienia Rocz. Wielk. ’), Bocz. Kujaw.^{1 2 3}), Janko z Czarnk. O, i inne źródła polskie: z czeskich Chroń, Aid. Reg.⁴), Kron. Franc. 1’ras.^{5 6}). Krom Benesza z Weitin. ^I!\ Pułkowa⁷), z niemieckich Heinr. Heinib. Annal.⁸). Gont. Zwetl.^#) i inne. Co do daty zaślubin podaje dokładną informaeyą Chroń. Aul. Reg.¹⁰:. Według źródła tego Ryksa, po śmierci narzeczonego (Ottona), chowaną była na dworze brandenburskim: w r. 1300 sprowadzoną została do Pragi: jakkolwiek zaś wtedy była już dojrzałą do zawarcia związku małżeńskiego, miała już bowiem czternasty rok życia, to jednak Wacław małżeństwa nie dopełnił, lecz oddał ją na wychowanie Gryfinie, niegdy księżnej krakowskiej (przebywającej podówczas w Pradze) i dopiero po upływie trzeci) lat., w dzień Zielonych Świąt (2(1 maja) 1303 r. dopełnił ceremonii ślubnej i koronacyi, zarządzając zarazem wzmiankowana poprzednio zmianę jej imienia Ryksa na Elżbieta Obliczenie wieku Ryksy w Chroń. Aul. Reg., jak wskazaliśmy poprzednio, nie jest całkiem trafne, ale same daty obu faktów, tradukoyi jej do Pragi i ślubu z Wacławem, nie nastręczają jednakowoż jakichkolwiek wątpliwości. Powtarzają je za powyższem źródłem także i inne zabytki dziejopisarstwa czeskiego, jako to: Kron. Franc. Pras.¹¹) i Kron. Benesza z Weitm.¹²/. Pośrednio, a niezależnie od przekazu źródeł czeskich, stwierdzają rzeczoną wiadomość także Heinr. Heinib. Annal. które pod dalą 1300 r., w czasie około św. Jakuba (25 lipca) mówią tylko o tradukcyi jej do Pragi, nie wspominając o zaślubinach. Wobec tego przekaz Pułkawy ^u), za którym poszedł i Długosz¹⁵', według którego małżeńst wo zawarłem zostało już r. 1300, a na Zielone Święta 1303 r. dopełnioną tylko koronaeya Elżbiety, uznać należy za niedokładny; wynikł on z niewłaściwego zrozumienia dwu rzeczywiście zdarzonych, ale nienależycie odróżnionych (aktów. Niewątpliwie błędną jest też wiadomość Rocz. Kujaw.^1<;), jakoby ślub Ryksy z Wacławem odbył się jeszcze za życia jej ojca Przemyśla, a więc przed 8 lutego 1290 r. (V. 10.). Sprzeciwi;! się temu nie tylko wiadomość przytoczonych poprzednio, a lepiej poinformowanych źródeł, ale nadto i ta okoliczność, że pierwsza żona Wacława, Judyta rakuska, zmarła dopiero po śmierci Przemyski, r. 1297 ^1T).

Źródła czeskie, jako to: Chroń. Aul. Reg.¹⁸), Kron. Benesza z Weitm. '•''), Pułkawa-’°), tudzież niemieckie, zwłaszcza austryaekie, jak mianowicie Gont. Zwetl.²¹), Gont. Sanerue. ²²,u Arnpekⁿ), Sifridi conip. hist. -’⁴), stwierdzają, że wdowa po Wacławie II, nazwana też retjina Calissie, reyina de Kalis, a wici; niewątpliwie Ryksa Elżbieta, wyszła wnet po śmierci pierwszego męża, tudzież rychłym zgonie jego syna, Wacława III, za Rudolfa Habsburga, syna króla niemieckiego Albrechta, którego to Rudolfa, ojciec, na wiadomość o śmierci Wacława III, wysłał zaraz do Czech, celem objęcia rządów tego kraju. O dacie zaślubin tych mówi Pułkawa'-⁵; pod r. 130(5; z przytoczonych poprzednio źródeł wynika również, że małżeństwo zostało zawarte bardzo spiesznie, wszystkie bowiem opowiadają łącznie o fakcie przybycia Rudolfa do Czech i zaślubinach jego z Elżbietą. Małżeństwo to miało być środkiem do utrwalenia się na tronie czeskim, świeżo przez wygaśnięcie rodu Prze-myślidów opróżnionym; pospiech był tu zatem wskazany. Data zaślubin określa się bliżej przedewszystkiem data śmierci Wacława III, 4 sierpnia 1303 r., tudzież wiadomością Chroń. Aul. Reg.W, według której Rudolf przybył do Czech około święta Narodzenia Panny Maryi (8 września) tegoż roku; oczywiście dopiero po przybyciu jego nastąpił ślub. Przypada on zatem na cztery końcowe miesiące r. 130(5, a odbył się najprawdopodobniej około 8 września tegoż roku.

1

Mon.    Pol. III. 41. —    2) Ibid. III. 208. —    3i Ibid. II.    686. — 4) Font. rer. Boh. IV. 85. — 5) Ibid. IV. 365. —

2

*>) Ibid. IV. 463.    — 5) Dobner,    Mon.    hist. Boh. I.    256. — 8) Mon. Gerin. SS. XVII. 718. — 9) Ibid. SS. IX. 661. —

3

10) Font. rer. Boh. IV. 85. — U) Ibid. IV. 365. — 12) Ibid. IV. 463. — 13) Mon. Germ. SS. XVII. 718. - IR Dobner,

4

Mon. hist. Boh. I. 256. 258. — 15) Hist. Pol. III. 3. 12. — 16) Mon. Pol. III. 208. — 17) Por. też S e m ko w i c z, Rozb. Dtug.

5

322. — 18) Font.    rer. Boli. IV. 110. —    19) Ibid. IV.    466. — 20)    Dobner. Mon. hist. Boh. I. 263. — 21) Mon. Germ. SS.

6

IX. 662. — 22) Ibid SS. IX. 734.    — 23)    Pez, Script. rer. Austr. I.    1234. — 24) Mon. Germ. SS. XXV. 718. — 25) Dobner,

7

Mon. hist. Boli. I. 263. — 26) Font. rer. Bob. IV, 110.