P1090737

58

łalności wydawców, drukarzy, handlu książką, bibliotek i innych Insty-' ■ ■ tucji. .. ■■

; Przed badaczami współczesnego czytelnictwa rysują się następująco perspektywy:

1. Prowadzenie badań diagnostycznych mających na celu rozpoznanie stanu kultury czytelniczej różnych grup społecznych i zawodowych, przede wszystkim dzieci i młodzieży szkolnej ze względu na decydujący wpływ tego okresu na przebieg dalszej biografii czytelniczej. Pożądane jest zbadanie rzeczywistego stanu edukacji czytelniczej w szkole w zestawieniu z jej wzorcem. Interesującym tematem jest wychowanie czytelnicze w rodzinie¹²⁹, jak również analiza: oddziaływania infrastruktury kultury czytelniczej na obszarze całego kraju i W konkretnym lokalnym środowisku ¹³°,

2. Obok badań diagnostycznych należy prowadzić badania problemowe nad mechanizmami kształtowania się kultury czytelniczej jednostki i czynnikami hamującymi jej rozwój: kiedy i w jakich Warunkach nawiązuje się trwały kontakt z książką, jakie są przyczyny braku potrzeby czytania i jakie są tego skutki w rozwoju osobowości, jak pozyskiwać czytelników potencjalnych, jaka jest relacja między motywami czytania a recepcją lektury i jej (funkcją w życiu czytelnika, jakie czynniki decydują o powstawaniu i utrwalaniu się motywów czytania i o ich ewentualnej zmienności. Szczególnie warte są kontynuacji badania nad funkcją lektury w życiu człowieka w różnych okresach żyda i w różnych sytuacjach życiowych, nad rolą nie tylko literatury , beletrystycznej, lecz i innych rodzajów piśmiennictwa, nad wpływem lektury na rozwój osobowości: poglądu na świat, systemu wartości, przekonań etycznych¹³¹, twórczej postawy, choć trudno . wypreparować wpływ książki od wpływu innych czynników. Dalsze problemy, to: skutki pożeractwa książek, na czym polega ujemny wpływ lektury, hamujący np. twórcze działanie.

3. Otwarta jest sprawa doskonalenia metod o r g a n i z a c j i b a-dań, zbierania materiałów i ich opracowywania.

Obok najczęściej stosowanego sondażu diagnostycznego, czyli badań jednorazowych, na podobieństwo fotografii starających się zarejestrować badane zjawisko w określonym czasie, warto prowadzić badania podłużne (longitudialne), polegające np. na obserwacji rozwoju czytelniczego jednostki (pionierem takich badań był Jan Władysław Dawid) lub zmian

......... I -

Eróbę takich badań w środowisku miejskim podjęła Papuzińska, op. cit. a,'51—66.

^m Por, J. Ańkudow icz: Książka v> kulturze uprzemysławianego o środka lokalnego. Warszawa 1&77.

*** Interesujące badania nad rolą lektury w kształtowaniu się przekonań moralnych I zainteresowań zawodowych prowadziła A. Przeć ławska (książka w życiu młodzieży współczesnej. Warszawa 19G2).    '

zachodzących w Czytelnictwie jakiejś społeczności na przestrzeni określonego czasu (badania panelowe J. Ankudowicza w Lubinie^{11 25}). Warto opirócz badań masowych prowadzić studia indywidualnych przypadków, hp² życiorysów czytelniczych, oceniać poziom kultury czytelniczej jakiejś zbiorowości na podstawie oceny poziomu kultury czytelniczej poszczególnych jej członków. Badania nad Optymalizacją edukacji czytelniczej Wymagają Stosowania eksperymentów. Rzadko u nas są organizowane badariia zespołowe, stąd niewielkie ilościowo próby i niedostateczna reprezentatywność badań. Badania nad kulturą czytelniczą wymagają podejścia interdyscyplinarnego, łączenia metod i aparatu pojęciowego wielu^ dyscyplin i psychologii, socjologii, pedagogiki, literaturoznawstwa, bibliotekoznawstwa, księgoznawstwa, statystyki.

IV zbieraniu materiałów empirycznych oprócz dotychczas najczęściej . stosowanej ankiety i analizy dokumentacji bibliotecznej warto zwrócić się ku metodom używanym w badaniach psychologicznych, jak wywiad, skale postaw, testy projekcyjne, pomocniczo — testy inteligencji, testy spcjometryczne. W badaniu kompetencji czytelniczych niezbędne są

sprawdziany i testy wiadomości i umiejętności czytelniczych — grupowe i'indywidualne.

.. ^! .w^; opracowywaniu statystycznym materiałów należy szerzej sięgnąć dó pómocy maszyn liczących, np. przy obliczaniu współczynników korelacji między poziomem kultury czytelniczej a zmiennymi niezależny-hń ją waninkującymi, między różnymi komponentami kultury czytdni-. ćzej, rip. szybkością czytania a aktywnością czytelniczą, aktywnością ‘ czytelhicżą a poziomem recepcji tekstów itp. oraz przy obliczaniu poziomu Ufności uzyskanych wyników.

^-'4; Najwięcej trudności nastręcza problem oceny poziomu

kultury czytelniczej jednostki. Trzeba bowiem ustalić kryteria oceny, wybrać elementy kultury czytelniczej, dające się obiektywnie ocenić i należy opracować skalę ocen. Taką próbę oceny dojrzałości czytelniczej za pomocą pięciopunktowej skali opracował wspomniany W. S. Gray. U nas podejmowano próby typologii i oceny poszczególnych¹ elementów kultury czytelniczej. Np. A. R. Zieliński czteropo-. ziomowy „wskaźnik kultury czytelniczej” sprowadza do punktowej oceny wybranych przejawów aktywności czytelniczej^1U. Korzystając z prac Graya wyróżnia cztery poziomy głębokości recepcji, przyjmując jako kryterium ilość znaczeń tekstu przyswojonych ,w trakcie czytania^m. Pięć poziomów recepcji dzieł literackich dostrzega węgierski badacz M, Durko¹³⁵. E. E. Wnuk-Lipińscy na podstawie liczby przeczytanych

1

u² Patrz: przypis 130.

m A. R. Zieliński: Książka to domu robotnika. Warszawa, 1985 s. 88—89.

2

“^Zieliński: Problematyka,., s. 131—132. i r iw - w a lent y nowie z: Węgierskie badania nad recepcją treści² lektur. „Studia o Książce” 1985 T. 15 s. 271—277. -