P1090754

^ _ł( *jV”<^,‘ ■^^c*"‘¹ |    „■•? r‘    -. -'-

116

ww-'$&&*/ £\: t^ł:-v/-7-.-$&■!& .-.v-;:.

' jonusż -Artfctidoiolća

• ono pojęciem Operacyjnym, konieczne jest dokonywanie modyfikacji na ■/■ użytek konkretnych badań. Wiadomo również, że teoria zachowań nife " 7 jest teorią zamkniętą. Cóż jednak przemawia za odwoływaniem się właś-' nie do niej? Otóż fakt, że jest to teoria, która wyrasta ze świadomości ': ; dokonującej się i postępującej dezintegracji w naukach społecznych; jest to próba przeciwdziałania rozpadowi. W największym uproszczeniu;? , : można powiedzieć, że teoria ta jest atrakcyjna ze względu na interesujące nas dociekania, albowiem obejmuje ona zarówno psychiczne, jak i spo- 77* łeczne aspekty różnorakich działań ludzi. Pojęcie „zachowania” możemy/ więc traktować jako syntetyczną kategorię opisu²¹. Jest ona znacznie bogatsza, wyposażona w sensy empiryczne i ma, jak sądzę, szansę na • pełniejsze wyniki badawcze niż pewne kategorie proponowane do badań 7: odbioru; mam tu na myśli propozycje J. Lalewicza i jego klasyfikację ' . rodzaju zjawisk odbioru²².    : ^: ^    _: 7-

;^;V Używane tu już pojęcie „tekstu” przyjmujemy w rozumieniu takim,' :

. : w jakim ono funkcjonuje w śemiotycznie * zorientowanych badaniach ’ “literaturoznawczych;

/T/// ;• ■’.

ł-irł*,V;..;/ ;.,.

&'b^^7: .■'. ‘

_:.Vh

„Jest to wszelka uporządkowana sekwencja znaków danego systemu/ uporządkowana wedle jemu właściwych reguł. Tekst 'jest realizacją sy- ■ v stemu lub wielu systemów. Jest strukturą elementów znaczących, stru- : Irturą daną tu i teraz. [...] Wszelki tekst kultury, nie tylko werbalhy ~

•    artystyczny, jest realizacją określonego modelu świata. [...] Model ten' stanowi program dla jednostek i kolektywu, w* którym dany system funkcjonuje. [...] Mówiąc o modelu świata nie mamy na myśli «plastycz* nejV wizji. Model, aby być programem zachowań, musi ujawniać przy-: . ..

•    jętą ■ przez autora klasyfikację składników rzeczywistości, a zwłaszcza, wartości, ujawniać relacje strukturalne, występujące między nimi, ujawniać znaczenia tych składników dla człowieka i hierarchię między nimi., Pisarz tworzy niejako szkielet" widomego; .obciągnięcie tego szkieletu / ciałem obrazów¹ jest kulturową koniecznością literacką, ale nie zmienia znaczeń”²³./

■ -^Pojęcie 4tókst” 'wywodzi•• się z szerszego pojęcia, jakim jest „przed--_; miot semiotyczny”, i. oznacza jego aspekt znaczeniowy ²⁴.

;• rBadamy więc :zachowania* komunikacyjne realizowane za pomocą pewnej klaty przedmiotów semiotycznych (książek literackich i niębe-letaystycznych); interesujemy, się przede wszystkim ich aspektem semio-tyćznym, tdjśtowym, nie rezygnując z poznawania również aspektu rze-

£_łjv;/^,7^<y.« .Zob. A, Malewski, O zastosowaniach teorii zachowania, Warszawą 1964; '•

kształt nauk społecznych. Pisma zebrane, Warszawa 1975.    ^ \

'X'Spv*'-'y'''-    ' ^:■    ^r\. /'■ :^: //""7- ^: ’    ^:

łklewskj, O tartuskiej szkole semiotyki, ^[w:] Kultura, socjolo-f//jpku,'593; Pomysły : ^    literackiej, tamże,-ś. 487>    V ,

^;SŹ72.óikiew»ki, O funkcjonowaniu kultury literackiej, [w:l JFCitUura, so-

■■•„ łW.pfSr—.'Aail

‘■a V'.^jKr»52^s

czowogo, Centralnym zagadnieniem badawczym jest konfrontacja tekstowych i odbiorczych modeli świata* Na tym planie, jak sądzę, sytuuje się istota komunikacji literackiej* Chyba nie trzeba dowodzić, że przeprowadzenie owej konfrontacji wymaga' przygotowania skomplikowanych, wieloaspektowych programów badawczych.

Przyjmujemy, że na gruncie semiotyki może być wypracowany język opisu kultury, co stworzy możliwości przełamania izolacji badań. \ specjalistycznych (obejmujących z istoty swej niewielkie wycinki Tze-. czywistośći kulturowej) i pozwoli na włączenie się do całościowego programu badań* Semiotyka, jak powiada S. Żółkiewski, jest pomocniczą techniką opisu kultury. Jej ustalenia zamierzamy wypróbować w opisie zachowań czytelniczych, natomiast aparatury wyjaśniania tych zachowań należy poszukiwać gdzie indziej —* na terenie socjologii (szczególnie jej wyspecjalizowanych gałęzi*, socjologii kultury, socjolingwistyki) i , psy** chologii społecznej. Język analiz semiotycznych jest propozycją dogodną—pozwala (umożliwia) odnosić interesujące nas przedmioty semio-tyczne do innych klas przedmiotów semiotycznych, a przez to wskazać " ną specyfikę ich „użyć” komunikacyjnych. Nie tylko intuicje, lecz także argumenty, w postaci wyników badań empirycznych przemawiają za stosowaniem pojęć semiotycznych: oddają one istotne momenty procesów; komunikacji literackiej.

- m

=W*.j

»■ .‘i, -'i ii

jrSfj ■. ,;

Publiczność litc/ackct — publiczność czytająca

m

-.v ■;

' ■■ ■:>:■

Innym, . obok tekstu, fundamentalnym pojęciem jest kod, „Tekst    ^

• zwykle wielowarstwowy, wymaga wielu kodów przy czytaniu; Za- : : sadnicza różnica między systemem a kodem będzie polegała na tym, ze _:    jednostki systemowe nie zawsze odpowiadają jednostkom kodowym. [<4

Dekodowanie aktualizuje znaczenia tekstu, ale z Teguły nie całe jego ‘ bogactwo znaczeniowe” ^2S.

; Kody. to pewien repertuar możliwości, społecznie i kulturowo uwa-' runkbwanych, dzięki którym odbiorca może identyfikować system znaczeń tekstu. Kody to problematyka kompetencji. Wiadomo, że niewspół-mierność tekst/dekodowanie powoduje powstawanie charakterystycznych przekształceń tekstu. Proces ten R. Escarpit nazywa „twórczą zdradą”;

’ S. Żółkiewski odbiorczą postać tekstu proponuje nazwać komunikatem ²⁶; A. Kłoskowska i A. Rokuszewska-Pawełek — „odtwarzaniem”, które jest rozumiane „nie jako bierny proces przejęcia dyktowanych treści, lecz jako współtworzenie podporządkowane wszakże określonemu . przez autora-nadawcę, względnie utrwalonemu schematowi dzieła” ²⁷. • Aktualizacja znaczeń dokonuje się w pewnych sytuacjach, komunikacyjnych,, „Sytuacją komunikacyjną nazwiemy układ społeczno-kulturo-

: w Tamie, s. XXVII,

>Żółkiewski, O tartuskiej szkole.,., s. 591.    *.

*^r A. Kłoskowska, A. Rokuszewska-Pawełek, Mity >Uter<tckie ta świadomości potocznej (przykład potocznego odbioru „Wesela’”), „Kultura {Społeczeństwo”, 1977, ńr 1, s. 36. .    . . .    ; ■