P3190443

28

h -

Ryc. 15. Agora w Assos /prwzach. Anatolia, w pobliżu Troi/.

Za względu na znaczny spadek terenu agorę ukształtowano ostatecznie w okresie hellenistycznym w formie nieregularnego czworoboku. Podłużne ściany /pierzeje/ agory ukształtowane przez podłużne kolumnowe portyki /stos/, ścianę wschodnią zamyka bulouterion /sala posiedzeń rady miejskiej/, zachodnią- mała śwlętynia. Długość Agory - ©k. 130 m azarokość średnio ok.

40 ra. Agora odgrywała w greckich miastach-paóstwach rolę bardzo Istotny jako plac zebrań wolnych mieszkańców dla spełniania aktów politycznych, pełniła także funkcje sakralne, handlowe 1 rekreacyjne. Miasta w rządzonych autokratycznie państwach azjatyckich nie wytworzyły podobnych urządzeń /por. ryc. 8, 10,

*U 12/

ceremonie religijne 1 /w czasach najdawniejszych/ przedstawienia teatralno. Agora przejmuje część funkcji spełnianych dawniej przez akro-polis, ktćrej pozostawiono funkcje religijno i obronne. Agora jest uwa— Sana za Istotny element miasta greckiego ©dróżnloięcy jo od miast Wschodu, w których układzie przestrzennym brak- podobnych urządzeń, Zbędnych w osiedlach I państwach rządzonych autokratycznie.

W okresie pćśn ©archaicznym /poŁ VIII w. — pocz. V w. p.n*e. wg. chronologii zaproponowanej przez Aleksandrę £Xinln-Wąoowrlcz/ rozwo—

o

|owl miaftt sprzyjało przoludnłonie niektórych regionów, ' koncentracja ziemi w rękach nielicznych wtaśclcloli, postąp społecznego podziału pracy wyrażający się w rozwoju rzemiosła I handlu, wreszcie związane z tym zróżnicowanie społeczne Greków. Na rozwoju miast odbiły się również korzystnie nasilono kontakty z dawnymi zurbanizowanymi kulturami Azji, wynikające z trwające] od przełomu Uli tysiąclecia p.rue. kolonizacji greckiej. Była ono spowodowana nie tylko przez n!*»— sprzyjające warunki naturalne Grecji utrudniająco wyżyw lento rosnącego zaludnienia, lecz także przez dążność do wybicia zlq w nowych miastach, wreszcie przez ciekawość świata; niektórzy koloniści emigrowali jako banici wygnani z miast macierzystych ze względów politycznych* Pierwsza fala kolonizacji obejmowała przede wszystkim Jonów. którzy zasiedlili zachodnie wybrzeże Malej Azji, zakładając kilka-datosiąl miast /Mllet, Smyrna, Efez, Priene, HaUkamas, Rodos I iru/. Druga fala - zwana wielką kolonizacja — doprowadziła w wiekach VXQ . VI p*n«e* do założenia kolonii nad Morzem Czarnym, przede wszystkim jednak na Sycylii ! w południowej Italii; Ich liczebność była tak duża. że krainę tę nazwano Wielką Grecją Najbardziej na zachód wy* sunięta dawne miasta greckie leżę w obecnej południowej Pranejl i wschodniej Hiszpanii*

Zarówno miasta w Grecji właściwej, jak 1 miasta kolonialne należały db dwu zasadniczo różniących się od siebie typów: miasta budowana sukcesywnie bez s góry założonego planu odznaczały się układem pzestrzennym nieregularnym, miasta budowane szybciej I na podstawie świadomie przyjętej jednolitej koncopcji uzyskiwały regularną sieć przecinającą się pod kątem prostym ulic l prostokątne bloki mlędzy-ulicsne — nawet wtedy, kiedy miasto zakładano na bardzo urozmaiconym terenie.

Dobry przykład pierwszej grupy stanowią    gdzie osad

nictwo zaczęło rozwijać się Jeszcze w Ul ty o. p*n.o. W XIV -"XII w, p.n.o. zalążkiem późniejszej metropolii stała się ateńska AkropoUs,

/ryc- 16 i 17/, górne miast? na szczycie wzgórza, otoczona potężnymi rauraml obronnymi rezydencja tyranów ateńskich* W ciągu czterech wieków począwszy od XI w. p.rue. na południe 1 północ od AkropoUs powstawało sukcesywnie dolne miasto z dzielnicami mieszkaniowymi 1 -kolebką demokracji ateńskiej - agorą W VI w. p.n.o. powstały w Atenach świątynie na AkropoUs, gmachy publiczno na agorze.