pato1

TEMAT PRZEWODNI

VAR< vs VARSIBO UWS-W3 cnyO*> ) VARJ •-JI.TJ* *973l*VAK4 Wto koeagi s .72JS5

flSSci/n&te

Ryc. A. Wysoka dodatnia korelacja pomiędzy stężeniem izoformy D kwasu mlekowego a wartością luki anionowej (LA) w grupie cieląt z ciężkimi objawami biegunki.

Jelit (enteriris). Nabłonek jelit (cmcrocyty) pozostaje wówczas nienaruszony, ale enterotoksyny albo blokują wchłanianie Na', albo częściej promują nadmierne wydzielanie O do światła jelit, a w konsekwencji również wydzielanie Na'. W obu przypadkach nadmiar Cł i Na' w świetle jelit zatrzymuje wodę. powodując biegunkę. Skuteczny jest wówczas dodatek glukozy do doustnych płynów nawadniających (z zachowaniem stosunku molowego glukozy do sodu 1:1 lub 1.4:1). który pobudza i maksymalizuje glu-kozo-sodowy mechanizm korransportowy. zapewniający zwrotne wchłanianie sodu ze wsiada jelit do krwi i następowe wchłanianie wody. efektywnie znosząc objawy biegunkow e.

Mechanizm zaburzonego wchłaniania składników pokarmowych - w przebiegli zapalenia jelit na tle rotawlrusowym. koronawi-rusowym lub spowodowanego pierwotniakiem Cryptosporidium. uszkadzanie enterocytów przez te zarazki powoduje zmniejszenie powierzchni śluzówka jelit, prowadzące do pogorszenia fragmcntacji składników pokarmowych i wchłaniania końcowych produktów trawienia. Przesuwanie nicstrawionych i nirwchloniętych składników pokarmowych z jelita cienkiego do jelita ślepego i okrężnicy dostarcza substratów do przemian fermentacyjnych z uwalnianiem dużej ilości lotnych kwasów tłuszczowych oraz trudno i powoli metabolizowanego kwasu D-mlekowego. Związki te napędzają z jednej strony rozwój biegunki osmotycznej. z drugiej kwasicę metaboliczną. W takich przypadkach w osoczu krwi obserwuje się hipematrlcmię, szczególnie wówczas gdy cielęta nie mają dostępu do mleka lub swobodnego picia wody. Jest to skutek działania aldosteronu I ADH. zmierzającego do zatrzymania sodu i wody.

- Zaburzenia hormonalne podczas biegunek cieląt - w patogenezie biegunek ważny |e$t również element zaburzeń hormonalnych. ZBC spowodowany np. przez E. coli opóźnia pulsacyjne uwalnianie LH. prowadzi do podniesienia poziomu GH oraz obniżenia stężenia kortyzolu (2). Zwykle w9. dniu trwania biegunki u cieląt podnosi się poziom insuliny. Powyższe zmiany hormonalne mają długofalowe następstwa, lełiia nowo narodzonego cielęcia nie tylko stają się miejscem nagłego wchłaniania składników' pokarmowych, ale są również najszybciej rozwijającym się narządem w okresie pourodzeniowym. W tym czasie przepuszczalność jelit jest większa i obniża się z wiekiem, co chroni przed infekcjami bakteryjnymi. Zarówno kortyzol, jak i GH odgrywają znaczącą podwójną rolę. Regulują mianowicie przepuszczalność jelit i ich wzrost. Poziomy kortyzolu są maksymalne w okresie okolourodzeniowym. Kortyzol ułatwia wchłanianie IgG. Wysoki poziom GH. |x>przezswoje receptory. pobudza proliferację komórek krypt jelitowych Jest przez to ważny dla rozwoju i czynności przewodu pokarmowego.

Odwodnienie i kwasica metaboliczna w przebiegu ZBC

Częstym i bardzo niebezpiecznym powikłaniem biegunek u nowo narodzonych cieląt jest odwodnienie i postępująca kwasica metaboliczna. Przeprowadzona przez nas analiza parametrów równowagi kwasowo • zasadowej krwi w trzech grupach cieląt wyodrębnionych ze Mada żywionego preparatem mlckozasiępczym ..Nanolae rot" (zdrowe, z lekkimi i ciężkimi objawami biegunki) unaoczniła progresywne obniżanie się wartości pH osocza krwi. występujące wraz z narastaniem objawów- biegunki (ryc. 2). W grupie cieląt z ciężkimi objawami biegunki pH krwi było znacząco niższe wr porównaniu z cielętami zdrowymi i wynosiło 7.27 : 0.03. Rozwijająca się kwasica metaboliczna zaburza przede wszystkim układ krążenia poprzez zmniejszenie napięcia ściany naczyń, zmiany w uwalnianiu i odpowiedziach na kate-cholaminy. upośledzenie metabolizmu mięśnia sercowego, osłabienie jego kurczliwości oraz doprowadzające do arytmii zaburzenia w układzie bodźco-przcwodzącym (16). Postępująca w takich przypadkach niewydolność mięśnia sercowego, będąca niejednokrotnie bezpośrednią przyczyną padnięć cieląt, jest spowodowana obniżeniem poziomu potasu w kardiomiocytach przy jednoczesnej hiperka-liemii (9.16). Narastające przy biegunkach odwodnienie organizmu (dehydratacja) doprowadza do zmniejszenia perfuzji nerek, tym samym obniża wydalanie jonów wodorowych, pogłębiając stan kwasicy. Stopień odwodnienia można określić na podstawie wzoru:

iawa»»l««MMI»    .wy OM» w WIW»«yil>(l

fnm99»a mu aM <»ji • -cc

Stopień odwodnienia decyduje o objawach klinicznych, np. przy 4% odwodnieniu dochodzi do osłabienia odruchu ssania, suchości błon śluzowych z zachowaniem w miarę prawidłowego napięcia powłok skórnych. Natomiast przy 10% odwodnieniu obserwuje się brak odruchu ssania, hipotermię oraz niemożność utrzymania postawy stojącej. Niezbędna jest wówczas intensywna terapia płynami cncrgetyczno-elektrolitowo-zobojętniającymi (8.9). O ile z jednej strony kwasica jest następstwem odwodnienia i ucieczki HCO,. o tyle z drugiej wynika ze wzmożonej fermentacji strukturalnych węglowodanów, które nie zostały straw ione i wchłonięte w jelitach cienkich. Należy podkreślić, iż bakterie fermentacyjne mają zdolność syntetyzowania zarówno formy l/.jak i I) kwasu mlekowego (T). W warunkach fizjologicznych obie te izofonny praktycznie nie wchłaniają się do krwi. ulegając wysyccniu do krótkolańcuchowych kwasów tłuszczowych (5). W przebiegu biegunek, gdy duża ilość łatwo fermentujących węglowodanów jest dostępna dla bakterii fermentacyjnych, wytwarzany kwas mlekowy ulega nagromadzeniu w jelitach, a następnie jest wchłaniany do krwi. Izoforma 1/ jest z łatwością metabolizowana w wątrobie i nerkach do pirogronianu i nie występuje w du • żych stężeniach w osoczu krwi. zaś forma D kwasu mlekowego jest metabolizowana znacznie wolniej, a jej stężenie w osoczu krwi bardzo szybko wzrasta do wartości kardio- i neu-rotoksycznych (5) (ryc. 3).

Nasze badania, mające na celu określenie stężenia enancjomerów kwasu mlekowego w osoczu krwi. przeprowadzane metodą wyso-kosprawnej chromatografii cieczowej (HPLC) wyposażonej w specjalną kolumnę chiralną. pokazują dominację formy D tego kwasu w stanach biegunkowych u cieląt. Rozwijająca się ciężka kwasica metaboliczna wynikała więc z szybkiego wchłaniania i nagromadzenia wre krwi praktycznie nieulegającej metabolizmowi formy D kwasu mlekowego, której okres półtrwania jest 10-krotnic dłuższy niż formy L' i wynosi według Lorenza 220 minut (12, i 3). Odzwierciedleniem nagromadzenia się w organizmie kwasu mlekowego Jest znaczący wzrost do 27.03 2 1.25 mE/l wartość luki anionowej (LA) |(LA = Na' - K') - (HCO, * Cl')] -parametru określającego wartość tzw. niemierzalnych anionów, w których skład wchodzą mleczany. p-OH maślan. siarczany czy fosforany. Określenie zmian w wartości LA ma bardzo istotne znaczenie w ustaleniu przyczyny i przebiegu kwasicy metabolicznej (1.21). Są jednak przypadki biegunek przebiegających z kwasicą hiperchlorcmiczną. w których pierwotna ucieczka wodorowęglanów z kompensacyjnym nasileniem zwrotnej rc-sorpcji Na' i Cl w nerkach zasadniczo nic zmienia wartości LA (I). Wykazana w naszym doświadczeniu dodatnia korelacja (r = 0.73) pomiędzy wartością LA a stężeniem kwasu mlekowego w grupie cieląt z ciężkimi objawami biegunki podkreśla udział kwasu mlekowe-

Vkk

m

MAGAZYN WETERYNARYJNY i«of. ISnrIŻSTOlO