pic 12 03 291352

Zadania do pracy grupowej można również klasyfikować według innego kryterium. Oto w toku zajęć uczniowie mogą:

-    opracowywać zadania jednolite - każda grupa robi to samo;

-    podejmować zadania zróżnicowane dla całych grup - każda opracowuje fragment jakiejś całości;

-    realizować zadania różne dla poszczególnych osób w grupie i dopiero ich wykonanie może składać się w jakąś nadrzędną całość.

Dla ilustracji przytoczę dwa przykłady zajęć, w których planowaniu uwzględniono analizowane wyżej elementy:

1.    W toku zajęć poświęconych Świętu Niepodległości zadaniem uczniów może być przygotowanie gazetki ściennej dotyczącej czterech elementów tematycznych: rozbiorów, powstań narodowych, historii hymnu państwowego i postaci Józefa Piłsudskiego. Każde z zagadnień opracowuje inna grupa, ale podejmując podobne działania: 1) zapoznajcie się z otrzymanymi materiałami (są to krótkie i proste teksty zaczerpnięte z czasopism dziecięcych oraz ilustracje i zdjęcia), 2) ułóżcie i zapiszcie w zeszytach odpowiedzi na sformułowane dla waszej grupy pytania, 3) najważniejsze i najciekawsze waszym zdaniem informacje i materiały wykorzystajcie do wykonania karty historii, którą wyeksponujemy na gazetce ściennej.

2.    Elementem zajęć dotyczących problemu koleżeństwa może być praca dwóch grup opatrzonych nazwami: „solenizant" i „gość". Pierwsza ma do wykonania trzy zadania: sformułować treść zaproszenia na przyjęcie urodzinowe; przygotować projekt poczęstunku na podstawie listy oraz cennika produktów i przy uwzględnieniu limitu pieniężnego; zaplanować przebieg przyjęcia, czyli opracować przynajmniej trzy zabawy towarzyskie wraz z listą niezbędnych do ich przeprowadzenia rekwizytów. Grupa druga powinna: zaproponować prezenty urodzinowe dla chłopca i dla dziewczynki, przy uwzględnieniu przyjętego limitu finansów; sporządzić listę zasad właściwego zachowania się gości i solenizantów; sformułować życzenia urodzinowe. W celu realizacji wymienionych elementów można zaproponować uczniom wydzielenie podgrup w dwóch zasadniczych zespołach, tak by na końcowy rezultat złożyła się praca wszystkich uczniów, a nie tylko dominujących jednostek²'.

Powinnością nauczyciela jest zatem dokonanie wyboru jednej z wymienionych wcześniej możliwości, a następnie przemyślenie sposobu nadzorowania i wspierania działań poszczególnych grup, na przykład poprzez

²' Zadania pochodzą ze scenariuszy zajęć zintegrowanych dla klasy II, przygotowanych i zrealizowanych pod moim kierunkiem przez studentki IV roku pedagogiki przedszkolnej i wczesnoszkolnej AP im. KEN w Krakowie.

opracowanie przejrzystej instrukcji do każdego zadania, zgromadzenie niezbędnych przyborów i materiałów, precyzyjne ustalenie reguł dotyczących dyscypliny obowiązującej w trakcie trwania pracy grupowej itp.

Aranżacja przestrzeni

Kolejnym istotnym elementem projektowania zajęć z wykorzystaniem pracy grupowej jest świadome i celowe gospodarowanie przestrzenią. R. Perry uważa, że „fizyczna aranżacja danego miejsca jest sprawą ogromnej wagi, ponieważ wysyła informacje, czego się od dzieci oczekuje oraz określa, co dzieci mogą robić"²². Zadaniem nauczyciela jest zatem zorganizowanie przestrzeni pracy uczniów w taki sposób, by mieli oni możliwość współdziałania i komunikowania się w zespole, by mieli swobodny dostęp do niezbędnych materiałów, źródeł czy innych środków dydaktycznych, by byli widoczni dla siebie nawzajem i dla nauczyciela oraz by on mógł w każdej chwili podejść do grupy, coś doradzić, podpowiedzieć.

W opracowaniu autorstwa J.A. Reid, P. Forrestala i J. Cooka²³ zawarte zostały wskazówki dla nauczycieli, dotyczące sytuacji włączania się pedagoga w działania grupy. Nagłe wtargnięcie do przestrzeni pracującego zespołu może bowiem przerwać lub zakłócić jego funkcjonowanie. Za najlepsze rozwiązanie uznano podejście do zespołu od tej strony stolika, przy której nikt nie zajmuje miejsca (stół do pracy grupowej zostaje utworzony z czterech małych - jednoosobowych lub z dwóch dwuosobowych ławek), przykucnięcie (tak, by oczy wszystkich osób znalazły się mniej więcej na tej samej wysokości, tzn. by nikt nad nikim nie górował), obserwowanie pracy grupy i wyczekanie na właściwy moment z wypowiedzeniem własnej uwagi lub sugestii.

jednak praca grupowa nie zawsze musi być kojarzona z pracą w ławkach. Jeżeli analizujemy jakieś nowe zagadnienie, np. staramy się zgłębić niektóre tajemnice kosmosu, to jedna grupa może działać w kąciku, nazwijmy go, plastycznym, malując na podłodze, na dużym arkuszu szarego papieru własną wizję tego, co można zobaczyć z okien rakiety, inna w kąciku bibliotecznym będzie szukać ciekawostek o tym co już ludziom udało się na ten temat dowiedzieć, a jeszcze inna - w części sali zwanej, dla potrzeb tych zajęć, teatralną - przygotuje scenki pokazujące różne warianty spotkań z przedstawicielami obcej nam cywilizacji.

²² R. Perry, Teoria i praktyka. Proces stawania się nauczycielem, Warszawa 2000, s. 98.

²¹ J.A. Reid, P. Forrestal, J. Cook, Uczenie się w małych grupach w klasie, Warszawa 1996.

93