scan 20090325150240 0000

Nisdasyt w tsd-io-JM<wym okrcśloii .i wartości, norm i celów v/ycho wania

Ciągle jednak zauważa się pcwieii niedosyt w jednoznacznym okie-śleniu istniejących rożnie między wartościami, mimami i celami wychowania. Ti mino byłoby je ukazać jak sądzę - na podstawie /na-nych określeń lego rodzaju pojęć. Dla przypomnienia podaję, iz przez waności rozumie się na ogól wszystko to, „co cenne, godne pożądania i wyboru; co stanowi ostateczny cci ludzkich dążeń" (A/rr/y słownik..., 1994. s. 246). Normy zaś utożsamia się z „wypowiedziami powinno ściowymi (»trzeba«, »nalczy się;«. wpowinnn się«. i>musi«), zaw ierającymi wskazania mniej luh bardziej ogólne co do sposobów zachow ania się w określonych sytuacjach" (J. Mariański. 1989, s. 141). Natomiast cele wychowania to na ogól świadomie zaprojektowany rezultat oddziaływań wychowawczych A zatem zarówno wartości i normy, jak i cele wychowania są w takim stopniu bliskoznaczne, iz trudno się dziwie. że nierzadko używa się ich zamiennie. W każdym razie pojęcia powyższe zawieiają w sobie więcej podobieństw ni/ różnic. Łączą je z sobą w szczególność i ścisłe powiązania z wartościowaniem czy oceną zachowań ludzkich, a dzieli jedynie pewien kontekst, w jakim się o nich orzeka \a przykład o wartościach mówi się głównie wtedy, gdy się pragnie podkreślić wysoką ocenę czegoś lub kogoś: o normach    gdy się

eksponuje konieczność pełnienia powinności wobec innych i samego sichie; o celach wychowania zaś — gdy pragnie się wskazać na spodziewane efekty pracy wychowawczej. Z powodu niejasności trudno niekiedy zawyrokować, jakie to wartości i normy należałoby uwzględnić w danym repertuarze celów wychowania, a które świadomie z niego wykluczyć.

Niemniej stanowienie fontu lowanie cc . w .... i. . . nia, hcz odwoływania się do wątłości (zwla » . igólnoludzkich) i powszechnie uznawanych norm moralnych byłoby dalekie od związanych z nimi oczekiwań na gruncie teorii wychowania. Pomagają szczególnie w lepszym ich rozumieniu i uzasadnieniu, o czym była wcześniej mowa

Ogólność w formułowaniu celów wychowania

Cgst alkowę formułowanie celów wychowania

Niemało kontrowersji budzi ogólność czy wręcz ogólnikowość w lóniiulowaniu celów wychowania. Odnosi się lo zwłaszcza do podstawowych celów, jakie przyświecają lub mają przyświecać wychowaniu. Cele takie dotyczą nierzadko „wszechstronnego rozwoju”, „dojrzałego w pchli człowieka", „osobowości wysoce rozwiniętej ', „osobowości harmonijnej”, „jedności człowieka”, przygotowania człow ieka do „zaangażowanego uczestnictwa społecznego”, „twórczego wykonywaniu pracy zawodowej" i „aktywnego udziału wżyciu kulluinlnym" lub

człowieku „ideowego", „zaangażowanego", „uspołecznionego ", „bogobojnego".

Przytoczone wyżej cele wychowania są na ogół nieiyióiyeznie poprawne i trudno byłoby — przynajmniej na pierwszy rzut oka nic zgodzić się z nimi. (iorzej jednak jest z ich interpretacją. Ta bow iem

nazwala u;. ••• Ima ni.....I< w . .1..... . h    .li

opcji filozoficznych. światopoglądowych, ideowych, politycznych czy religijnych. Nu ogól większość tego rodzaju celów znajdowała także swe odbicie w oficjalnie obowiązujących n nas do niedawna celach wychowania socjalistycznego. Dzisiaj natomiast każdy z tych celów • ■>. ga i' Itej zgoła interpretacji. Me i obecnie przysługuje im taki stopień ogólności, iż każdy z nich dopuszcza jego indywidualne rozumienie. Są to więc cele :    • pre* y zyjne i w . lozn WZtW Dl iv. 0 leg ich

przydatność dla usprawnienia procesu wychowania jest znikoma. Przede wszystkim pozbawione są mocy nośnej w organizowaniu pracy wychowawczej z dziećmi i młodzieżą.

Ccfc wyciu wami doły-cząee eeSli

osobowości

Hardziej przydatne dla teorii i praktyki pedagogicznej są cele wy chowania dotyczące konkretnych cech osobowości. Wystarczy wymienić choćby kilka z nich, aby się przekonać, że wychowanie uwzględniające je w swym repeiluarze celów ma głębszy sens i odpowiada zarówno na potrzeby jednostki, jak i szeroko pojętego ży cia społecznego. Są nimi takie przymioty człowieka, juk uczciwość, sumienność, pracowitość, odpowiedzialność, życzliwość poczucie sprawiedliwości, umiejętność współżyciu i współdziałania z innymi czy i ;k.zenie sobie z własnymi problemami emocjonalnymi. Ale i te cele mogą b. Jztc pewne wątpliwości w miarę coraz głębszego ich poznawania i szukania dla nich przekonywających racji. Wówczas „nie bardzo wiadomo jak pisze Stanisław Kuciński 11 ^l)SiR 11) — czym są postulowane cele działalności wychowawczej i dlaczego są godne ui zoczy wist niania. Czy są to cechy osobowości, czy właściwości samego procesu życia jednostek':" Czy są cenne same w sobie i ich istnienie nie wymaga już żadnego uzasadnienia, a przeciwnie: ich obecność nadaje sens istnieniu, decy duje o wartości człowieka i jego życia? Czy są to może właściwości cenne ze względu na to, ze stanowią podstawę- ładu SpOlCćZiu go | IT*

Wielość celów wychowania

Zbył

llosż celów wychowania

m

Kontrowersję wobec celów wychowania budzi tównicz. ich zbyt duża ilość Wypełniają one niekiedy długą listę zachowa i i p istaw lub nnych cech osobowości Na przykład zaproponowa . irzcz i. odora Muszyńskiego (1972) cele wychowania odnoszą się do przeróżnych