ScannedImage 4

Cechy fotogeniczności i podkreślające ją I techniki    [

I

/

Postęp techniki fotograficznej od dawna już umożliwia fotografowanie najwymyślniejszych nawet motywów i odwzorowywania ich zgodnie z rzeczywistością. Niestety, zgodność taka nie stanowi kryterium twórczości artystycznej i nieraz odtworzenie „zgodne z rzeczywistością” jest tak samo pozbawione wszelkiego znaczenia i banalne jak sam obiekt. I Wierność odtwarzania jest naturalnie koniecznym założeniem fotografii naukowej, medycznej, dokumentalnej, edukacyjnej i katalogowej.

Nie jest jednak potrzebna w fotografii artystycznej, w której istotniejsze są inne uwarunkowania, jak przekaz, znaczenie, efekt graficzny-krótko mówiąc: cech}', które stanowią o tym, że zdjęcie jest „dobre”.    ■

s. *23 W pogoni za „dobrymi” zdjęciami twórczo aktywni fotograficy doszli do wniosku, że pewne rodzaje motywów przyczyniają się do oddziaływania obrazu na widzów, inne zaś nie mają tej właściwości. Motywy „dobrze” nadające się do fotografowania wykazują cechy nazywane ogólnie „fotogenicznością”, a więc cechy, których brak obiektom niefotogenicz-nym. Dlatego, mając wolny wybór, doświadczeni fotograficy przekładają fotogeniczne motywy nad niefotogeniczne, bo przekonali się, że łatwiejsza i bardziej opłacalna jest rezygnacja z nieodpowiedniego obiektu i znalezienie lepszego, niż próby wykonania dobrego zdjęcia motywu, nie mającego wielu-albo żadnych-cech fotogeniczności. Wyjaśnienie pojęcia „cechy fotogeniczności” zależy oczywiście głównie od gustu i upodobań zapytanej osoby. Błękitne oczy, blond włosy lub motyw umożliwiający kompozycję w kształcie trójkąta albo litery S-to mogą być cechy fotogeniczności w oczach początkującego adepta. Bardziej doświadczony fotografik, o dojrzalszych upodobaniach, ma znacznie bardziej wyrafinowane wyobrażenia. Co do mnie, to stwierdzam, że trudno byłoby mi wyliczyć specyficzne cechy, które uważam za fotogeniczne, choć doświadczenie mnie nauczyło, że pewne kombinacje cech motywu, okoliczności towarzyszących zdjęciu i zastosowanych środków fototechnicznych dają lepsze wyniki niż inne. W szczególności chciałbym poddać pod rozwagę następujące aspekty zagadnienia.

Prostota, wyrazistość i porządek są według mnie najważniejszymi cechami fotogeniczności. Ponieważ aparat pokazuje wszystko, co znajduje się w zasięgu jego pola widzenia, natomiast widz jest z reguły

238    j

zainteresowany tylko w pewnym określonym aspekcie motywu czy wydarzenia, radziłbym więc zawsze „zrobić porządek”, zarówno w znaczeniu dosłownym, jak i przenośnym, zanim dokonamy ekspozycji. Porządek taki powinien obejmować w miarę możności bezpośrednie usunięcie zbędnych przedmiotów, a ponadto wyeliminowanie rzeczy nieistotnych poprzez zastosowanie korzystniejszego kąta widzenia, odpowiednią zmianę odległości między obiektem i aparatem, wybór obiektywu o dłuższej ogniskowej lub inne jeszcze środki wprowadzające ład kompozycyjny. Jeśli obiekt jest niezwykle skomplikowany, to warto pokazać go raz w widoku ogólnym, a później w szeregu zbliżeń, z których każde uzupełni ten widok w sposób wyrazisty i efektowny, ukazując bądź określony aspekt przedmiotu, bądź określony szczegół. Jeżeli trzeba się ograniczyć do jednego zdjęcia, to często lepiej da się wyrazić istotne cechy obiektu poprzez obraz jego części, niż to byłoby możliwe przez ukazanie całości. Największą wyrazistość i najsilniejszy efekt graficzny znajdujemy w motywach typu „plakatowego”, a więc tak prostych, a zarazem tak śmiałych w swej kompozycji, że wywierają wrażenie nawet z odległości zacierającej szczegóły obrazu. Końcowe ogniwo tej grupy stanowi sylweta.

Naturalność i prawdziwość to cechy trudne do opisania, ale na zdjęciu łatwe do rozpoznania. Naturalność przejawia się brakiem sztuczności w wyrazie twarzy i w niewymuszonych gestach, ruchach i postawach; prawdziwość to cecha, która kładzie na zdjęciu pieczęć uczciwości, wiarygodności i przekonania. Przesadne wyeksponowanie obiektu osłabia te ważne właściwości, poza je niszczy.

Rzeczy niezwykle są ipso facto bardziej interesujące i więcej mówiące niż zwykłe i pospolite. Dotyczy to po równi samego motywu, jego ubarwienia i okoliczności, w jakich wykonano zdjęcie, jak też sposobu interpretacji wybranego przez fotografika. Na przykład zwykły krajobraz przy niezwykłym oświetleniu może się bardzo podobać. Banalny motyw, „widziany” w nowy i niezwykły sposób, budzi zainteresowanie oglądającego. Jeśli jednak niezwykłość stanowi głównie cel sama w sobie, tzn. jeśli nie wnosi nic pozytywnego do treści obrazu, to jest bezwartościowa i staje się „trikiem”. Fotograficy zdający sobie z tego sprawę unikają, jak mogą, banalnych motywów i sytuacji, jak również trików technicznych.

Barwność motywu. Barwa jest naturalnie bardzo ważna, a często stanowi główną cechę motywu lub obrazu. Jeśli chodzi o rozważania nad

239