87429 IMG$99

z reguły wyraźne cechy wywieranej presji zewnętrznej w klasie. Postępowanie takie uniemożliwia zarówno bliższe poznanie i obiektywną ocenę zaistniałej trudnej sytuacji wychowawczej, jak również skuteczne jej rozładowanie. Ujawniane zaś przy tym rozżalenie i niechęć nauczyciela wobec niesfornych uczniów są poniekąd bronią obosieczną, ponieważ w wyniku tego spotyka się on najczęściej z brakiem (zrozumienia ze strony ogółu uczniów i w niczym właściwie nie przyczynia się do uzdrowienia niepokojącej sytuacji. Przeciwnie, „bojowa” postawa nauczyciela prowadzi do chwilowych i pozornych rozwiązań, a w następstwie tego pogarsza i tak już trudną sytuację wychowawczą w klasie.

Godziny wychowawcze stwarzają okazję do rzeczowego i rozważnego rozpatrywania napotykanych trudności bez specjalnego wyrażania uczuciowego do nich stosunku. Dobrze jest, gdy sami uczniowie mogą wypowiedzieć się w sprawie zaistniałych trudności, konfrontować swe sądy na dany temat i odpowiednio je oceniać. Sprzyja to zarówno poznaniu, jak rozładowaniu napiętej sytuacji w klasie. Dzieje się tak zazwyczaj dzięki temu, iż nauczyciel potrafi wyzwolić szczerość a obudzić zaufanie uczniów. Jest to możliwe poprzez zastosowanie różnych technik wychowawczych, zarysowanych również w niniejszym rozdziale.

Najbardziej pilnym zadaniem nauczyciela, jakie ma do wykonania podczas godzin wychowawczych, zwłaszcza w stosunku do uczniów trudnych, jest aktywizowanie ich w konkretnej działalności społecznie użytecznej dla dobra klasy, szkoły i środowiska. Wiąże się to z koniecznością omawiania na godzinach wychowawczych różnych spraw organizacyjnych, dotyczących wycieczki, urządzenia uroczystego spotkania z rodzicami, nawiązania kontaktu z inną szkołą, zakładem produkcyjnym, instytucją społeczną, zaproszenia przedstawicieli różnych zawodów na godzinę wychowawczą, gromadzenia dokumentacji o wydarzeniach i osiągnięciach szkolnych w klasie, zorganizowania samooceny koleżeńskiej, a także udziału uczniów w różnych pracach społecznie użytecznych na rzecz całej szkoły i środowiska itp. Skutecznym sposobem wspólnego omawiania tych spraw jest rozważanie zasadności ich podejmowania, zgodnie ze wspomnianym w rozdziale trzecim cyklem organizacyjnym. Tak więc w trakcie, debatowania nad nimi uczniowie mogą najpierw uświadomić sobie znaczenie i celowość podejmowanych zadań; z kolei analizują warunki i sposoby ich wykonania; sporządzają plan i 'harmonogram przyszłej pracy; dokonują podziału< ról i funkcji, jakie pełnić mają poszczególni uczniowie. Wreszcie podejmują decyzje w sprawie rozpoczęcia i ukończenia zaplanowanych prac. Po' wykonaniu podjętych zadań porównują uzyskane wyniki z planem, oceniają je i wyciągają odpowiednie wnioski.

Byłoby jednak przesadą wierzyć uczniom „na słowo”, iż postąpią zgodnie z ustalonymi wspólnie wnioskami. Wprawdzie uczniowie chętnie podejmują różne zadania, nie zawsze jednak potrafią wytrwać i w pełni je realizować. Aby temu zapobiec, trzeba otoczyć ich opieką także podczas wykonywania podjętych zadań. Wystarczy czasem jedno tylko słowo lub gest aprobujący ich wysiłek, aby wytrwali w swych postanowieniach. - Rola nauczyciela pod tym względem jest wprost niezastąpiona.

Gdyby omawiańe podczas godziny wychowawczej sprawy organizacyjne nie skłoniły uczniów do określonych działań społecznie użytecznych, godzina taka praktycznie rzecz biorąc byłaby prawdopodobnie bezpowrotną stratą. Dlatego też nie jest obojętny rodzaj zadań zalecanych uczniom i wspólnie z nimi omawianych. Chodzi tu o akceptowane przez uczniów zadań, w których dostrzegają oni głębszy sens dla swej przyszłej pracy i są pod wyraźnym ich urokiem. Nastawienie takie wydaje się szczególnie ważne w przypadku uczniów trudnych, którzy wszelkie narzucone im prace odczuwają raczej jako karę niż zadanie potrzebne komukolwiek.

Aktywizując uczniów w działalności społecznie użytecznej, nie zawsze pamiętamy, że doraźne jej wyniki, przeliczone na ro-boczogodziny lub realną wydajność w postaci efektów czysto materialnych, nie obejmują wszystkich istotnie ważnych wartości z nią związanych. Pozostaje jeszcze bogata sfera przeżyć emo-cjonalno-motywacyjnych, których zewnętrznym przejawem są m,in. wypowiadane przez uczniów oceny faktów, zjawisk, ludzi i zdarzeń.

Kształtowanie tych ocen może uchodzić również za jedno z głównych zadań możliwych do realizowania podczas godzin wychowawczych. Jest to zadanie niejako nadrzędne w stosunku do

151