SCX 3200 140511251804

nień między przestrzeniami (A) i (E). Wielkość tego nacisku zależy od liczby włączonych głosów.

Efekt przy grze jest szczególnie przykry w przypadku połączenia tego typu wiatrowni z trakturą czysto mechaniczną. Przy zastosowaniu dźwigni Barkera efekt zwiększania się oporu przy grze w miarę dodawania głosów nie daje o sobie znać, ponieważ grający musi przezwyciężyć jedynie opór wentyla w komorze wiatrowej dźwigni. Traktura działa jednak wtedy, w miarę włączania dodatkowych głosów, z coraz większym opóźnieniem. Jest to zrozumiałe, jeśli zważymy, że dźwignia Barkera posiada stałą moc oraz, że przy większej liczbie włączonych głosów zmuszona zostaje do wykonania większej pracy, niż przy małej ich liczbie. Dodatkowo, włączanie głosów o dużych piszczałkach (duże wentyle) obciąża trakturę w takim przypadku bardziej, niż włączanie głosów o piszczałkach małych.

Wynikłe z obcowania z organami wyposażonymi w wiatrow-nie opisanego typu w połączeniu z trakturą mechaniczną negatywne odczucia służyły często za podstawę do formułowania pejoratywnych sądów na temat traktury mechanicznej. Stwierdzić należy dodatkowo, że w wiatrowni rejestrowej typu stożkowego omawiany wyżej efekt zwiększania się oporu gry przy włączaniu większej liczby głosów występuje jedynie w minimalnym stopniu. W wiatrowniach tonowych podobny efekt nie występuje w ogóle. Jest to oczywiste, jeśli weźmiemy pod uwagę cechy konstrukcyjne wiatrowni tonowej (tylko jeden wentyl dla piszczałek wszystkich głosów na jednej przegrodzie).

c) wiatrownie skrzyniowe — wynalezione zostały w XIX wieku w Niemczech, stanowią pod względem ideowym najprostszy typ wiatrowni. Wiatrownia skrzyniowa składa się tylko z komory wiatrowej, na której górnej pokrywie ustawione są piszczałki. Wentyle znajdują się bezpośrednio pod piszczałkami. Przy tego rodzaju konstrukcji uproszczona zostaje wprawdzie budowa samej skrzyni wiatrowni, ale skomplikowaniu ulegają mechanizmy sterujące otwieraniem i zamykaniem głosów (traktura rejestrowa) oraz traktura gry. Wszystkie te urządzenia muszą znajdować się wewnątrz wiatrowni, co czyni jej konstrukcję zawiłą, a wiatrownię trudną do regulacji i naprawy ze względu na trudny dostęp do jej elementów. Wytrzymałość wiatrowni skrzyniowej na odkszałcenia pod wpływem ciężaru stojących na niej piszczałek jest mniejsza, niż wiatrowni tonowych lub rejestrowych, składających się z wielu przegród i tym samym sztywniejszych. Komplikacje wynikłe przy konserwacji wiatrowni skrzyniowych spowodowały, że ten rodzaj wiatrowni nie mógł się rozpowszechnić. Konstrukcje tego rodzaju spotyka się obecnie rzadko, dlatego nie będą one szerzej omawiane.

2. Miechy

Miechy należą, podobnie jak wiatrownie, do mechanizmu powietrznego. Stanowią urządzenia służące do wytwarzania powietrza pod ciśnieniem w ilości potrzebnej do prawidłowego funkcjonowania organów. We współczesnych organach stosowane są następujące typy miechów:

a)    miechy fałdowe — jeden ze starszych typów miechów. Na rysunku 36 przedstawiona jest para miechów fałdowych, napędzanych ręcznie. Rysunek jest na tyle przejrzysty, że nie wymaga szczegółowych objaśnień. Przez podniesienie górnej pokrywy miecha (b, d) do góry (na rysunku miech w głębi) przy pomocy dźwigni (a, e) napełniamy miech powietrzem. Przy opadaniu pokrywy pod własnym ciężarem powietrze zostaje wypchnięte do kanału (b). Przy napędzie ręcznym stosuje się kilka miechów fałdowych (zwykle parzystą liczbę). Miechy tego rodzaju mogą być napełniane również za pomocą dmuchawy z silnikiem elektrycznym.

b)    miech magazynowy — wynalazcą tego typu miecha był w I połowie XIX wieku Anglik Alexander Cumming. Przekrój takiego miecha pokazany jest na rysunku 37. Cumming wprowadził w miechu tzw. odwrócone fałdy (inverted folds) oznaczone na rysunku jako (c) i (e). Wynalazek Cumminga oznaczał prawdziwy przewrót w dziedzinie mechanizmu powietrznego w organach. Konsekwencje wynalazku były daleko idące.

Oznaczenia na rysunku: A — podajnik (miech pomocniczy, przy ręcznym napędzie przeznaczony do tłoczenia powietrza do górnej części miecha), B — pudło miecha z wyprowadzonym z niego kanałem (i), C — miech. Przy napełnianiu miecha za pomocą dmuchawy elektrycznej podajnik (A) nie jest potrzebny.

Zaletę miecha magazynowego, w porównaniu z miechami fał-

69