SDC13440

214

język giętki / Powiedział wszystko, co myśli głowa; (...) / Aby przeleciał wszystko ducha skrzydłem”. (Słów Ben 5,128)”.

Jednym z najbardziej dokuczliwych przejawów maniery stawał aę z czasem w naśładowniczej poezji niektórych autorów swoisty patos fezy ka, o którym pisał Norwid: „Sfera słów — wielkich, jakich nieraz parę / Przez zgasły wieków przelata dziesiątek / 1 wpierw uderza cię niż dajesz wiarę, / Godząc — jak strzały ordzewionej szczątek” (Nor Pa 90). A anonimowy krytyk dodawał: „Dziś i te wędzidła (tj. rygory poetyki klasycznej — T.S.] zerwała szkoła tak zwana romantyczna (_). W świecie ducha gubim i nurzamy się aż do przesytu w dziwotwornych budowach rozpasanej imaginacyi. układanych ięzylciem przepychanym obrazami, odętym czczogórnemi słowy; a niemal co głowa, to prorok nieomylny!"”.

Cytatem tym zbliżyliśmy się do końcowej fazy romantyzmu. Uwagi o czterech głównych zasadach romantycznej poetyki, ściśle biorąc — stylistyki, dalekie od wyczerpującego ujęcia zagadnienia, miały na oda hii-y-CT*. naświetlenie genezy doboru słownictwa poetyckiego omawianej epoki Chronologiczne, a zarazem dialektyczne rozumienie tych reguł wydobywa na światło dzienne w okresie przedemigracyjnym te przede wszystkim grupy wyrazów, które dawały świadectwo indywidualizacji, rozmaitości i niekiedy też precyzji znaczeniowej, cechom równoznacznym z realizmem romantycznego stylu. W okresie późniejszym — styl ten nasyca się nowymi jakościami znaczeniowymi i odrywając się od podglebia mowy żywej narodu staje się bardziej .filozoficzny”".

Nawiązując do wymienionych wyżej zasad wpływających na dobór poetyckiego słownictwa w analizowanych tekstach poezji prześledzimy teraz kolejno odpowiednie grupy słów, powoływane do życia przez te zasady.

a_ PHOWISCJOKALIZMY. WYRAZY FOLKLORU I DIALEKTYZMY

Spór klasyków z romantykami był w istocie sporem o wyrazy stylu potocznego, którego cechę nieodłączną stanowiły (i stanowią do dziś) właśnie owe prowincjonalizmy czy regionalizmy, podobnie jak błędy językowe w ścisłym tego słowa znaczeniu (np. niegramatyzmy). Trzeba przyznać, że poeci romantyczni błędy te popełniali świadomie. ..Każdy

“ Skądinąd poeta miał też swoje stałe -mujrwjr obrazowania*. Pisze o tym Boleski. W sferze wyobroiiU poetyckiej jsliuus Słouwrkwoo.

■ Artykuł ramie ur-rnny w .Orędowniku Naukowym", 1844, s. 111.

” Bliżej o związkach językowych między ówczesną poezją a ówczesną filozofią. o szczególnej roli rozpraw -HaUczsnina" (Oiltrtowik lego i    ę sfie

paszę w pracy o nsnUiąirmarh, op. cii. s. łł. i n- Por. także Kopczyńska. g ryk a poezja.