SE20101110009

t\y^} i

najlepszego pc^jakim^względi^Najczęstszymi ograniczeniami efektywno

ści procedur wnioskowania są zasoby komputera, takie jak objętość pamięci operacyjnej oraz szybkość pracy procesora. ' fU.yfiifc / ^by system mógł porozumiewać się z otoczeniem^ musi być wyposażony w 'Odpowiedni program do komunikowania się z użytkownikami¹. Umożliwią on wprowadzanie do systemu informacji będących opisem analizowanego problemu oraz zapoznawanie się: z pośrednimi i końcowymi wynikami działania systemu. Interfejs taki ątanowi narzędzie do pozyskiwania wiedzy od użytkowników .'Odbywa-się to często za pomocą dialogu. Wiedza taka jest przez system

na bieżąco gromadzona i weryfikowaną*^

Właściwa organizacja dialogu użytkownik—komputer umożliwia efektywne wykorzystanie systemu eksperckiego. Spotykane są dwie sytuacje:¹ kiedy system ma inicjatywę podczas poszukiwania rozwiązania oraz kiedy inicjatywę przejmuje użytkownik (bywają też kombinacje tych ustaleń). W przypadku, kiedy inicjatywa należy do systemu eksperckiego, po wprowadzeniu danych początkowych system stawia hipotezę i zadaje użytkownikowi pytania tak długo, aż wybrana hipoteza zostanie potwierdzona lub odrzucona. Taki sposób dialogu sprawdza się w przypadku obsługiwania systemu przez osobę niedoświadczoną, niemającą własnych, sprecyzowanych, alternatywnych poglądów. W przypadku obsługi systemu przez osoby o wyższych kwalifikacjach, powyższy sposób dialogu jestnieodpowiedni, ponieważ tacy użytkownicy są w stanie zaproponować lepsze rozwiązania i mają podstawy przypuszczać, że nie wszystkie występujące zależności oraz wnioski są przez system uwzględniane. W takiej sytuacji musi istnieć możliwość wprowadzenia hipotez, które powinny być potwierdzone (przez system lub w dialogu z użytkownikiem). ^{j: ;}

Projektując interfejs należy pamiętać, że:    ^<iv

—    wiedza może być opisywana, w sposób abstrakcyjny, ze zróżnicowaną dokładnością i wnikliwością oraz na różnych poziomach szczegółowości; ^v ■

—- użytkownik systemu eksperckiego dysponuje również wiedzą (i często nie gorszą niż zawarta w systemie);

—    w różnych dziedzinach przedmiotowych obowiązują odmienne sposoby prowadzenia dialogu (i związane z tym zwyczaje).

| \ J^by możliwy był rozwój, systemu eksperckiego, musi być do niego dostar- , czana wciąż nowa wiedza,' a równocześmeTstmejąca powinna być modyfikowana i ulepszana. Tego typu działaniemożliwe jest dzięki zastosowaniumodułu pozyskiwania wiedzy (patrz rozdział 3), zarówno od użytkownika systemu, jak i od eksperta czuwającego nad jej poprawnością. Proces gromadzenia wiedzy

powinien odbywać się pod kontrolą modułu pozyskiwania wiedzy, co gwarantuje; bieżącą Weryfikację. Tego typu wymagania mogą jednak spełnić tylko skomplikowane procedury przetwarzania wiedzy.

Aby możliwe było przekonanie użytkownika systemu o poprawności rozwiązań proponowanych przez system, muszą istnieć procedury dokonujące wyjaśnień. Rolę taką spełnia moduł objaśniający, który w najprostszej formie przedstawia całą drogę wnioskowania począwszy od wprowadzonych do systemu faktów, poprzez pośrednie rozwiązania a skończywszy na odpowiedzi. Musi istnieć możliwość uzyskania odpowiedzi od systemu na pytania typu “dlaczego właśnie taik?” oraz na pytanie “co by było gdyby?”. Jeżeli system wyposażony jest w takie mechanizmy udowadniania swoich decyzji, budzi na ogół większe zaufahić osób go obsługujących, j

Przedstawione pówyżej elementy mają wouecnie eksploatowanych systemach ekspefćkich implementację programową. Jednak ogromne zaangażowanie teoretyków i praktyków zajmujących się konstruowaniem nowych układów mikroprocesorowych, spełniających wymagania badań prowadzonych nad sztuczną inteligencją; pozwała przypuszczać, że w nie tak odległej przyszłości moduł wnioskowania oraz baza wiedzy staną się układami sprzętowo-programowymi.

1.2. ETAPY TWORZENIA SYSTEMÓW EKSPERCKICH

Doświadczenia z tworzenia systemów eksperckich wskazują, że projektując taki system należy jak najszybciej stworzyć jego prototyp. Powinien on dysponować większością funkcji końcowego produktu. Takie prowadzenie prac umożliwia sprawdzenie poprawności przyjętych rozwiązań już na wczesnych etapach tworzenia systemu. Weryfikacja systemu, w stopniu znacznie większym niż w przypadku innych systemów informatycznych, możliwa jest jedynie poprzez jego eksploatację.

Jak wynika to ze schematu przedstawiającego etapy tworzenia systemów eksperckich (rysunek 1.2), podlega on zwykłym zasadom tworzenia oprogramowania. Różnice wynikają z innego rozłożenia akcentów na poszczególne elementy. Podczas eksploatacji systemu eksperckiego, oprócz usuwania dostrzeżonych błędów i niedoskonałości, należy dążyć do jego ciągłego rozwijania (oczywiście powoduje to znaczny wzrost kosztów pielęgnacji). Do oceny nie wystarczają często tradycyjne kryteria, takie jak: koszt, szybkość działania, niezawodność. Należy je uzupełnić o dodatkowe zasady oceny poprawności generowanych rozwiązań i ich zgodnbśći z rozwiązaniami przygotowywanymi przez człowieka-eksperta:    ^!    u"

BIBLIOTEKA móWNA WAT

17

Księgozbiór Szkoleniowy

SygT O

1

Program taki jest nazywany interfejsem użytkownika. Nazwa ta nie jest formalnie zbyt poprawna, jednak ze względu na powszechność jej użycia będziemy z niej korzystali.