8344044468

kłopotami finansowymi - w takich wypadkach najczęściej ograniczają wydatki lub pożyczają pieniądze. Nie oszczędzają pieniędzy, nie inwestują, a nadwyżki wydają na bezpośrednią konsumpcję. Oprócz tego, nie cenią odpowiednio czasu i trudno im zaakceptować fakt, że aby coś osiągnąć trzeba długo i wytrwale pracować, nie spodziewając się wyników łatwo, szybko i przyjemnie²¹.

W poniższej tabeli dokonano porównania cech przedsiębiorczych z cechami charakterystycznymi dla polskiej kultury ekonomicznej:

Tabela nr 5.1.1 Cechy kultury przedsiębiorczej a polska kultura ekonomiczna

Cechy kultury przedsiębiorczej:

Cechy polskiej kultury ekonomicznej:

■    silna potrzeba osiągnięć i sukcesu; ■    indywidualizm; ■    innowacyjność; ■    elastyczność poznawcza; ■    otwartość na nowe doświadczenia; ■    istnienie dużego zaufania społecznego; ■    mieszczański etos pracy; ■    aktywne obywatelstwo; ■    większy nacisk na kategorie marytokratyczne niż godnościowe, czy społeczne.

■    familizm; ■    archaiczny kolektywizm; ■    awersja wobec wielkich organizacji; ■    orientacja na teraźniejszość; •    moralna solidarność, która bardziej ceni kryteria godnościowe i społeczne (np. wiek, wielodzietność) niż te mające charakter merytokratyczny; ■    ambiwalentna postawa wobec bogactwa; ■    utożsamianie bogactwa z nieuczciwością; •    dwuznaczne rozumienie przedsiębiorczości - jest ona dla wielu synonimem wykorzystywania niemoralnych i pozaprawnych sposobów dla generowania własnych korzyści^22.

Jak widać, duża część wartości charakterystycznych dla polskiej kultury ekonomicznej ma charakter nierozwojowy, nieadekwatny do społeczeństwa późnego kapitalizmu. Dominują postawy kolektywistyczne, archaiczne, utożsamiające bogactwo, zarabianie pieniędzy z czymś złym.

Z drugiej strony pojawiają się liczne dowody na przedsiębiorczość Polaków . Świadczy o tym chociażby dynamiczny rozwój sektora małych i średnich przedsiębiorstw, czy potoczne wyobrażanie o tym, że Polak poradzi sobie z każdym problemem. Przedsiębiorczość może być zatem rozumiana jako: 1) element kultury, 2) pewna, określona postawa, 3) zdolność do pokonywania barier.

5.2 Przedsiębiorczość jako element systemu edukacji

Od lat naukowcy zadają sobie pytanie, czy postawa przedsiębiorcza jest wrodzona, czy raczej stanowi konsekwencję odpowiedniego procesu socjalizacji. Obecnie dominuje pogląd, że zdecydowaną rolę w jej kształtowaniu odgrywa właśnie wychowanie. Dochodzi się zatem do wniosku, że im wcześniej rozpocznie się proces przygotowania człowieka do bycia przedsiębiorczym, tym w większym stopniu ma on szansę zinternalizować odpowiednie wartości, umiejętności, czy cechy charakteru. Badacze zajmujący się tym zjawiskiem podkreślają, że nauka bycia przedsiębiorczym jest o wiele łatwiejsza, gdy wprowadza się ją w życie już od najmłodszych lat. Nie oznacza to jednak, że osoby starsze pozostają na

²¹    Wesołowska E., Wartości kulturowe a rozwój przedsiębiorczości, MBA nr 6/2002, s. 15.

²²    Cechy polskiej kultury ekonomicznej na podstawie artykułu Ciemiak-Szóstak E., Karwińskiej A., 2007, Socjalizacja do przedsiębiorczości. Możliwości i ograniczenia, [w:] (red.) Wachowiak P., Dąbrowski M., Majewski B., Kształtowanie postaw przedsiębiorczych a edukacja ekonomiczna. Warszawa, s. 212.

W roku 2004, kiedy po raz ostatni były przeprowadzane w Polsce badania w ramach GEM (Global Entrepreneurship Monitor), Polska uzyskując wskaźnik TEA (Total Entrepreneurial Acitivity)- wskaźnik przedsiębiorczości ogółem - na wysokości 8,8 była najbardziej przedsiębiorczym krajem Unii Europejskiej. Więcej informacji na ten temat w: Bratnicki M., Zbierowski P., Kozłowski R., 2007, Czynniki wpływające na kształtowanie przedsiębiorczości w kontekście badań Global Entrepreneurship Monitor, [w:] (red.) Wachowiak P., Dąbrowski M., Majewski B., Kształtowanie postaw przedsiębiorczych a edukacja ekonomiczna, Warszawa.